Tên di sản : Từ đường họ Nguyễn Hữu
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 2330/QĐ-UBND
Giới thiệu
Di tích Từ đường họ Nguyễn - nơi thờ Nguyễn Hữu Hồng thôn Phượng Cát, xã Thanh Thuỷ, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá nằm giữa khu dân cư thôn Phượng Cát - một vùng đất địa linh, bên cạnh đình làng, cánh đồng lúa mát mùi hương. Đền tọa lạc hướng Đông thuộc thửa đất số 187 diện tích 605m2 (theo bản đồ xã Thanh Thuỷ tờ 05).
Khu vực Từ đường họ Nguyễn cách Từ đường họ Lương (Lường) 300m cùng dải đất "Địa linh".
Từ đường họ Nguyễn Hữu - Nơi thờ Nguyễn Hữu Hồng là công trình kiến trúc nhà cổ 3 gian theo kiểu chồng rường, kẻ hiên trước, phía sau chồng rường kẻ chuyền ở hai vì hồi. Hai vì giữa kẻ chuyền trước sau.
Nhưng nằm trong tình trạng bị bom đạn Mỹ tàn phá trong thời kỳ chống chiến tranh phá hoại nên đồ thờ và sắc phong cũng bị phá huỷ và thất lạc nhiều. Do điều kiện kinh tế khó khăn nên gần đây mới khôi phục Từ đường lại trên đất cũ gồm một ngôi nhà 3 gian và một ngôi nhà dọc kết cấu theo kiểu chữ Đinh (I). Ba gian ngang dài 6,5m, rộng 5,3m (diện tích 34,5m2 và gian hậu cung dài 2,5, rộng 2,4 với diện tích xây dựng hơn 40m2, phần từ đường và sân dài 7m, rộng 6m (diện tích là 42m2) với diện tích khu vực I gần 100m2, khu vực II có diện tích 300m2.
Bài trí thờ gian chính tẩm là thờ ông tổ Tự Phúc Đạt huý là Tiên và bà Từ Đôn ở giữa hai bà cô tổ: Dung Hoa nương và Xuân Hoa nương.
Phía trước chính giữa thờ ông Nguyễn Đại Lương (Lang) tự Phúc Quang, huý Hồng. Bên hữu thờ các vị tam tứ đại, bên tả thờ các vị từ ngũ đại đến nay.
Gian chính giữa có long ngai, giao ý, bài vị của ông Nguyễn Hữu Hồng, huý là Phúc Quang. Các đồ thờ gồm hòm sắc, chúc bản dán chúc văn, lư hương (có bộ ngũ sự gồm: hai nến, hai đèn và lư bằng đồng), đài lớn, đài nhỏ, mâm bồng, đôi chân nến, ống hương, ống hoa bằng gỗ, hai giá và kiếm thờ, hai roi thờ,…Hương án được sơn son thếp vàng chạm trổ tinh vi.
Gian bên tả có tắc tải cổ, gian bên hữu có giá trống ở gian giữa có bức đại tự "Đức lưu quang" nghĩa là Đức sáng lưu mãi mãi. Phía ngoài có đại tự: "Nguyễn Từ Đường" nghĩa là Từ đường (nơi thờ họ Nguyễn). Hai bên có đòi câu đối:
"Tổ đức hậu lưu thiên tải
Vũ Công trường nhuận ức niên"
Dịch nghĩa là:
Đức của vị Tổ tiên lưu truyền muôn thuở
Vũ Công mãi mãi tưới nhuần nghìn năm.
Tóm lại, di tích từ đường họ Nguyễn, nơi thờ từ Nguyễn Hữu Hồng là ngôi nhà kiến trúc cổ đã bị chiến tranh phá huỷ nay đã tôn tạo thành ngôi nhà chữ Đinh theo kiến trúc tân cổ, tạo cho không gian thoáng mát mà đồ thờ vẫn được giữ nguyên vẹn thờ trong từ đường.