Tên di sản : Phủ Tiên
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 429/QĐ-UBND
Giới thiệu
Hiện nay di tích lịch sử Phủ Tiên được xây dựng theo hướng Nam. Từ ngoài vào trong có các công trình: Sân, cung Đệ Nhất, cung Đệ Nhị, cung Đệ Tam và nhà Tiền đường.
Từ ngoài vào tới phủ bằng lối đi rộng khoảng 4m, dài hơn 60m được nhân dân làm bằng đá cấp phối từ ngoài đường vào tới sân phủ.
Sân: Nằm phía trước nhà Tiền đường có hình chữ nhật, diện tích 134m2 (chiều dài 13,4m; chiều rộng 10m). Sân được lát gạch bát màu đỏ (30cm x 30cm) theo lối chữ công (I).
Đền chính: được xây theo hình chữ nhất tiếp giáp với sân, có diện tích 76m2 (chiều dài 10m, chiều rộng 7,6m). Gồm 3 gian hai tầng mái, tường hồi xây bít đốc, hai hiên trước, sau và các gian xây theo kiểu đăng đối nhau. Hiên trước được mở ba cửa cuốn vòm, cánh bằng gỗ theo kiểu cửa lá sách (con bài). Kích thước cửa giữa cao 2,4m; rộng 1,55m. Hai cửa bên được làm nhỏ hơn cửa giữa, kích thước cao 2,2m; rộng 1,3m. Hiên nhà được làm dọc theo chiều dài của ngôi nhà, ngăn cách giữa các gian là các cuốn vòm thay thế kẻ hiên, mái được đổ bê tông, dán ngói vẩy phía trên. Chiều rộng của hiên là 1,2m, cao 2,3m.
Từ hiên thông vào phía trong bằng 3 của cuốn vòm song song với cửa hiên (không có cánh). Kích thước cửa giữa cao 2,8m; rộng 3,75m; hai cửa bên cao 2,5m, rộng 1,4m. Kích thước chiều rộng từ tường hiên trước sang hiên sau là 4,7m. Nền nhà lát gạch bát (30cm x 30cm). Đỡ toàn bộ phần mái của ngôi nhà là hệ thống các kèo cuốn vòm giữa các gian bằng bê tông. Các hoàng tải, rui, mè được làm bằng luồng, mái lợp ngói máy.
Hiên sau được làm tương tự hiên trước, ở gian hai bên được làm thông ra cung phía trong, gian giữa là nơi thờ nên xây kín.
Cung đệ Tam: nối liền với đền chính bằng tường hiên sau và các cửa cuốn thông nhau. Toàn bộ cung này được làm tương tự nhà Tiền đường về kết cấu gian và tầng mái. Diện tích toàn bộ ngôi nhà là 24m2 (rộng 3m, dài 8m), cửa thông 2 bên được làm cuốn vòm giống nhau, kích thước rộng 1,1m, cao 2m. Phần mái được làm 2 kèo cuốn vòm bê tông và 2 vì kèo gỗ, hoành tải, rui, mè bằng luồng, mái lợp ngói liệt và ngói vây.
Cung Đệ Nhị: được nối liền với cung Đệ Tam bằng các cửa thông cuốn vòm hai bên có kích thước cao 1,9m; rộng 1,05m. Diện tích cung Đệ Nhị là 32,2m2 (rộng 2,9m; dài 8m). Đỡ phần mái có 4 vì kèo bằng gỗ, các hoành tải, rui, mè bằng luồng, mái lợp ngói liệt và ngói vẩy.
Cung Đệ Nhất (Hậu cung): Gồm 1 gian được xây cuốn vòm nối liền và thông với cung Đệ Nhị bên ngoài bằng hai cửa cuốn vòm hai bên có kích thước rộng 0,6m; cao 1,85m. Diện tích của cung Đệ Nhất là 13,65m (chiều dài 3,5m; rộng 3,9m), vòm cuốn bằng bê tông cao 5,9m, mái dán ngói vẩy.
Ngoài các cung của phủ chính, ở di tích còn có đền cô. Đền cô được xây bên phải cách khoảng 30m về phía trước của phủ. Đền có kết cấu hình chữ Đinh gồm 3 gian tiền đường và 1 gian Hậu cung. Toàn bộ được xây theo kiểu tường hồi bít đốc, các vì kèo làm bằng gỗ được bào trơn đóng bén đơn giản, mái lợp ngói máy.
Về hệ thống thờ tự:
Hiện nay Phủ tiên gồm gồm 4 cung thờ:
Cung Đệ Nhất: gồm một ban thờ được xây thành 2 bệ bằng xi măng.
Bệ trên được xây giáp vào vách tường sau của Hậu cung, kích thước cao 1,64m; rộng 0,42m; dài 1,45m. Bệ này đặt 3 pho tượng Tam tòa gồm: Mẫu Thượng Thiên (Liễu Hạnh), Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải).
Bệ dưới cao 1,27m; rộng 0,80m; dài 1,45m, đặt các đồ thờ như: bát hương, đài chén, cơi trầu, mâm bồng, lư hương,...
Cung Đệ Nhị: gồm 3 ban thờ ở giữa và hai bên.
Ban thờ ở giữa có kích thước cao 1,1m, rộng 1m; dài 1,4m, đặt tượng Quan lớn và các đồ thờ như: bát hương, cây nến, ống hoa, ống hương, đài chén, mâm bồng.
Ban thờ bên tả gồm 2 bệ thờ. Bệ trên có kích thước cao 1,06m; rộng 0,75m; dài 1,45m, đặt tượng ông Hoàng Mười. Bệ dưới cao 0,8m; rộng 0,4m, dài 145m đặt các đồ thờ như: bát hương, cây nến, đài chén, mâm bồng.
Ban thờ bên hữu có kích thước giống bên tả, bệ trên đặt 2 pho tượng Cô Đôi, bệ dưới đặt các đồ thờ như: bát hương, cây nến, ống hương, đài chén, mâm bồng.
Cung Đệ Tam gồm 3 ban thờ:
Ban thờ ở giữa được xây thành 2 bệ, bệ trên có kích thước cao 1,2m, rộng 0,6m; dài 1,73m, đặt pho tượng quan Khâm sai. Bệ dưới có kích thước cao 1m; rộng 0,95m; cao dài 0,73m đặt các đồ thờ như: bát hương, cây nến, ống hoa, ống hương, đài chén, mâm bồng, khay mịch, hạc gỗ,...
Ban thờ bên tả và ban thờ bên hữu là nơi thờ hội đồng gia tiên, mỗi bên gồm 2 bệ thờ được xây giống nhau và bài trí thờ tự giống nhau. Bệ trên được хây sát tường, kích thước cao 1,1m, rộng 0,4m; dài 1,1m, đặt long ngai. Bệ dưới cao 0,7m; rộng 0,8m, dài 1,76m đặt các đồ thờ như: bát hương, cây nến, đài chén, mâm bồng, mâm triện, ống hương, giá đũa...
Đền chính: Gồm một ban thờ ở giữa. Phía trong xây bằng xi măng gồm 2 bệ thờ. Bệ trên cao 1,4m; rộng 0,7m; dài 2m, đặt pho tượng Thổ thần. Bệ dưới cao 1,25m; rộng 0,8m, dài 2m, đặt long ngai và bài vị. Ngoài 2 bệ thờ được xây là tắc tải bằng gỗ cao 1,2m; dài 1,8m, rộng 0,8m, là ban thờ cộng đồng, bên trên đặt các đồ thờ như: bát hương, cây nến, đài chén, bình hoa.