Tên di sản : Nhà thờ họ Nguyễn Trọng
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 345/QĐ-UBND
Giới thiệu
Nhà thờ họ Nguyễn Trọng nằm ở trung tâm làng Tuân Đạo xã Nga Vịnh, trong một không gian cao ráo, thoáng mát, nhìn về hướng Nam.
Đến tham quan khu di tích theo thứ tự từ ngoài vào có các công trình: Cổng, sân và nhà thờ.
Cổng: Cổng nhà thờ được mở ra phía trước theo hướng tây, nằm sát đường liên thôn được xây bằng gạch, bên ngoài trát vôi vữa; cổng có kích thước chiều cao 2,2m; chiều rộng 1,7m; cổng được mở hai cánh bằng sắt.
Sân: có kích thước chiều dài 15m; chiều rộng 13m, được lát gạch bát màu đỏ.
Nhà thờ: là ngôi nhà hình chữ Nhất, kết cấu dọc và được chia làm 3 phần: Hiên; Tiền đường và Hậu cung. Tổng chiều dài của nhà thờ là 9,25m; chiều rộng là 4,5m; tổng diện tích là 41,6m2; tất cả đều được xây dựng bằng gạch và vôi vữa. Hiên: là phần kiến trúc được thiết kế khá cầu kỳ, theo kiểu chồng diêm 4 mái với 3 tầng mái. Mặt trước của hiên được đắp nổi mặt hổ phù, bên trên đắp nổi lưỡng long chầu hổ phù đầu đội nguyệt, phần cổ diêm đắp chữ Tổ đường Nguyễn Trọng Trân; mái được lợp ngói mũi đỏ, các tầu đao bốn góc mái được uốn cong và trang trí bởi các hoạ tiết rồng mây cách điệu; trên đỉnh mái đắp nổi hình mặt nhật, hai bên cột nanh có nhiệm vụ đỡ mái, cột nanh được đắp thành các khuông nhật và phía trên cùng được trang trí hình cây tùng, một trong bốn cây của cụm đề tài tứ quý.
Hiên được mở ra ba cửa để bước xuống sân và hai cửa ở hai bên hồi: cửa giữa có kích thước chiều cao là 2,2m, chiều rộng 1,8m; hai cửa bên mỗi cửa có kích thước chiều rộng 0,8m và cao 2,2m; hai cửa hồi (phía đông và phía tây) hiên có kích thước chiều cao là 2,2m, chiều rộng là 1,05m.
Tiền đường: Tuy ngôi nhà được kết cấu dọc với chiều rộng là 4,5m nhưng lại được mở ra 3 cửa, tạo cho ngôi nhà thông thoáng và thuận tiện mỗi khi cúng tế. Cửa giữa có kích thước chiều cao là 2,3m, chiều rộng 2,03m, có hai cánh được làm bằng gỗ theo kiều panô, sơn màu nâu sẫm, hai cửa bên cũng có kích thước chiều cao là 2,3m và chiều rộng 0,7m, được làm một cánh cửa đ�� đóng mở. Ngoài ra, gian tiền đường còn có 2 cửa sổ ở hai tường hồi phía đông và phía tây. Mái bên trong được xây dựng theo kiểu kiến trúc bê tông hai mái nhưng không có vì kèo; bên ngoài dán ngói chất liệu bê tông giả ngói ống (âm dương). Gian này là nơi để chiêng đồng, kiệu rước và là nơi để con cháu ngồi họp hành, tế lễ.
Hậu cung: từ gian tiền đường vào hậu cung cũng được xây thành 4 trụ với 3 cửa, cửa được làm theo kiểu cuốn vòm để trống; cửa giữa có kích thước chiều rộng là 1,9m; chiều cao 2,35m; hai cửa bên cũng có kích thước chiều cao như cửa giữa là 2,35m và chiều rộng 0,8m. Bốn trụ cột bê tông được trang trí hoa văn bằng đường gờ chỉ, bên trên đắp hình đấu bát. Hai trụ giữa treo 2 câu đối bằng chữ Hán có nội dung:
Tổ tông công đức thiên niên thịnh
Tử hiếu tôn hiền vạn đại vinh
Và bên trên là bức đại tự có nội dung: Phụng tổ đường. (Người dịch: Trịnh Thị Tâm - Ban Quản lý Di tích và Danh thắng Thanh Hoá)
Hậu cung cũng được xây dựng theo kiểu kiến trúc bê tông hai mái nhưng không có vì kèo; bên ngoài dán ngói chất liệu bê tông giả ngói ống. Ở đây là nơi đặt hệ thống thờ tự.
Bài trí đồ thờ:
Tại nhà thờ họ Nguyễn Trọng có 1 bàn thờ ở giữa Hậu cung. Ban thờ gồm 3 lớp tính từ trong ra gồm:
Lớp thứ nhất (phía trong cùng) là bệ thờ được đổ bằng bê tông, có kích thước chiều cao 1,3m, chiều rộng 1,3m, chiều dài 1,9m; bên trên đặt hai long ngai và bài vị, 4 kiếm cũ, hai bát hương sứ cũ, 2 chân nến gỗ cũ; 1 khay mịch và hòm đựng sắc, 6 đài nước cũ và 2 chân nến loại gỗ nhỏ. Đây là nơi thờ Nguyễn Kim và Nguyễn Hoàng.
Lớp thứ 2 là bệ thờ có chiều dài 1,85m; chiều rộng 1m; chiều cao 1,02m; ở đây đặt 1 ngai và bài vị; 2 bát hương, 2 hộp đựng trầu, chân nến gỗ. Đây là bệ thờ ông tổ của chi họ Nguyễn Trọng (Nguyễn Trọng Trân) và trưởng các chi trong dòng họ.
Lớp thứ 3 là hương án được làm bằng gỗ có kích thước chiều dài 1,6m; chiều rộng 1,05m; chiều cao 0,93m; Trên hương án đặt bát hương công đồng; lư hương và hai chân nến đồng, 2 lọ hoa bằng gỗ. Đây là nơi để lễ vật khi tế lễ; hai bên hương án là 2 biển bài có nội dung Thượng đẳng tối linh. Dưới sát đất, phía trước hương án là bát hương thờ quan ngũ hổ.
Nhìn chung, Nhà thờ họ Nguyễn Trọng hiện nay là ngôi nhà mới được xây dựng lại với chất liệu bằng gạch, ngói và bê tông cốt thép. Mặc dù cấu trúc quy mô không lớn nhưng đây là nơi lưu giữ những di vật của tổ tiên để lại, đồng thời cũng là nơi thờ tự những nhân vật tiêu biểu trong lịch sử dân tộc.