Tên di sản : Nhà thờ họ Nguyễn Phúc (nơi thờ Tôn thần Nguyễn Văn Thành)
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 3984/QĐ-UBND
Giới thiệu
Quy mô cấu trúc: Nhà thờ họ Nguyễn Phúc nằm trong không gian kiến trúc cao ráo, ngoảnh mặt về hướng Đông, với hệ thống nhà cửa dân gian truyền thống san sát nhau, giống như những khu phố cổ chật hẹp nơi đô thị. Từ ngoài vào trong di tích có các công trình như sau:
Cổng: Được xây hai cột trụ, ở trên làm mái cuốn đổ bê tông dán ngói vây. Kích thước cao 2,5m, rộng 1,3m, cánh cửa được làm bằng inox. Hai bên cột cổng được nối liền với tường xây bao quanh di tích.
Sân: Hình chữ nhật, diện tích 33m2 (chiều dài 6m, chiều rộng 5,5m). Sân được lát gạch bát màu đỏ (30cm x 30cm) theo lối chữ công (I), trên sân đặt một số chậu hoa, cây cảnh phù hợp với không gian của nhà thờ.
Nhà thờ được cấu trúc theo hình chữ tam (=), gồm Tiền đường, Trung đường và Hậu cung.
Tiền đường: Gồm 3 gian, tường xây thu hồi bít đốc theo kiểu tay ngai, diện tích dài 8,1m, rộng 2,9m. Hai bên hồi nhà phía ngoài được xây nối liền hai cột trụ biểu, đầu các trụ biểu trang trí hình búp sen cách điệu. Ở giữa mỗi gian được làm cửa ra vào bằng gỗ, kích thước 3 cửa bằng nhau, cao 2,1m, rộng 1,1m. Phía trên cửa giữa đắp hình cuốn thư, giữa cuốn thư đắp 3 chữ Hán “Nguyễn Từ đường” (Từ đường họ Nguyễn), hai cửa bên được đắp trang trí hình chim phượng và vân mây cách điệu. Phân mái của ngôi nhà gồm hai bộ vì bằng gỗ làm theo kiểu kèo suốt được bào trơn đóng bén đơn giản. Các hoành tải được làm bằng gỗ, rui, mè bằng đồng, mái lợp ngói liệt và ngói vẩy. Trên bờ nóc đắp hình lưỡng long chầu nhật.
Trung đường: được nối liền với Tiền đường, gồm 3 gian xây tường thu hồi ít đốc tay ngai, kích thước và kết cấu của toàn bộ ngôi nhà giống nhà Tiền đường là Hậu cung. Hệ thống và các vì kèo, hoành tải bằng gỗ, rui, mè bằng luồng, mái được lợp ngói liệt và ngói vẩy.
Hậu cung: nối thông với Trung đường bằng hai cửa hai gian bên, gian giữa không có cửa mà được thay thế bằng ô thoáng hình chữ Thọ. Toàn bộ phần phân gian và kiểu dáng được làm giống hai nhà Tiền đường và Trung đường, hệ thống vẩy.
Về hệ thống thờ tự:
Nhà thờ Nguyễn Phúc được bài trí như sau:
Ở gian giữa Hậu cung là ban thờ được xây bằng xi măng gồm 3 bệ.
Bệ thứ nhất sát tường hồi phía sau có kích thước cao 1,7m; dài 1,75m; rộng 93m. Đây là nơi đặt khám thờ thủy tổ của dòng họ Nguyễn Phúc.
Bệ thứ hai có kích thước cao 1,35m; dài 1,75m, rộng 0,93m, nơi đặt tượng ở Bà cô tổ (đời thứ 2 của dòng họ).
Bệ thứ ba có kích thước cao 1,05m; dài 1,75m; rộng 1,1m, nơi đặt tượng tôn thần Nguyễn Văn Thành (đời thứ 6).
Ở hai gian bên nhà Hậu cung được xây hai bệ thờ đăng đối nhau, kích thước cao 1,13m; rộng 0,84m; dài 1,42m. Đây là 2 bàn thờ hậu của các vị chi trưởng trong dòng họ. Ngoài các ban thờ chính, ở hai đầu hồi hai gian bên còn xây hai ban thờ có kích thước cao 1m, rộng 1m, dài 1m. Hai ban này thờ thổ công, thổ địa.
Ở gian giữa nhà Tiền đường đặt Hương án có kích thước cao 1,2m; rộng 0,55m; dài 1,2m, đây là nơi thờ cộng đồng gia tiên.
Với những công trình kiến trúc và những di vật đang còn lưu giữ tại Nhà thờ họ Nguyễn Phúc cho thấy đây là di tích cần được xếp hạng để bảo vệ và phát huy tác dụng.