Tên di sản : Nhà thờ họ Trịnh Duy (Nơi thờ Trịnh Duy Thông)

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : Số 4094/QĐ-UBND

Giới thiệu

Nhà thờ toạ trên vị trí rộng rãi, bằng phẳng nhìn về hướng Đông, xung quanh là làng xóm, nhà thờ có cấu trúc hình chữ Nhất (-) gồm cổng, sân và từ đường. Cổng nhà thờ được xây theo lối cổng làng xưa, có vòm che bình bát úp, hai trụ biểu cao 2,85m được kẻ chỉ, cùng với vòm cửa ra vào rộng 1,28m, tường rào cao 2m có đặt gạch hoa làm lan can vừa làm đẹp vừa làm khung tường bảo vệ cho di tích.

Qua cổng là một khoảng sân rộng 15m x 8m và khuôn viên trồng cây xanh như muốn, mít, đa, si...được quy hoạch từ khi dựng nhà thờ. Chính những cây xanh này đã vươn cành xoè tán che chắn mái và vật tường nhà thờ, lấy màu xanh tươi làm xiêm áo cho không gian kiến trúc, nó tụ khí trời, thông mạch đất, đảm bảo sự linh thiêng nơi thờ cúng, như giữ yên cơ đồ cho dòng họ.

Xã Vĩnh Minh là miền đồng bằng của huyện Vĩnh Lộc nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, có sự xâm nhập của bão và hội tụ nhiệt đới. Trong điều kiện ảnh hưởng của gió mùa đông Bắc và khả năng giữ ẩm không lớn đã quyết định nhịp điệu và đời sống có tác động cơ bản đến kiến trúc các công trình của con người, thì yếu tố bền vững là một điều kiện tiên quyết khi chọn xây dựng từ đường họ Trịnh Duy.

Nhà Bái Đường dài 9,6m, rộng 5,2m, 4 vì kèo suốt bằng gỗ gồm 2 vì chia gian và 2 vì hồi, quá giang gối tường, mỗi vì cách nhau 2,7m, tường bít đốc đầu hồi cách mép kèo khoảng 0,5m để tránh bị thấm tường làm hỏng. Mỗi vì đều trốn cột tạo được được không gian rộng trong từ đường. Vì kèo được làm bằng gỗ, bào trơn, đóng bén, thượng lương được đỡ bằng đấu bát tỳ lên đỉnh kèo, thông qua hai trụ giá chiêng kết hợp với quá giang để chống đỡ phần mái đảm bảo một kết cấu vững chắc trước bão, kể cả những cơn lụt lội do nước sông Mã dâng trong mùa lũ. Ngói lợp âm dương trên mái vừa đè xuống sườn nhà vừa kết dính với nhau chặt chẽ cùng với hệ thống bờ bao được đắp trang trí cách điệu tạo thành một khối vững bền.

Phía trên chính giữa có bức đại tự: "Sơn hải đức"

Tạm dịch: Đức rộng như biển, cao như núi.

Kết cấu vững chãi đồng thời dẫn đến hình thức đổi mới kiến trúc hiện, thực chất nhà từ đường không có hiên, bức tường phía trước có chức năng gánh đỡ 4 vì kèo gối lên, đồng thời được xây thẳng chắn tàu mái trước. Phần tường chắn mới được đắp trang trí các ô đối xứng nhau các linh vật như rồng phượng hoặc sen các cách điệu, phía dưới viền trang trí hoa văn hình kỷ hà. Ba chuông cửa mở ra với phần sân trước rộng 3,5m, dài 15,8m đã là một khoảng không gian đủ rộng rãi, hợp lý để phát huy hết công năng của nhà thờ. Ở đây người ta có thể hội họp, bàn bạc trao đổi công việc mà không cần vào trong bài đường hoặc đủ chỗ để sắp lễ, chuẩn bị các nghi thức trong các ngày lễ trọng.

Phía trước nhà bái đường còn được đắp trang trí mặt hổ và bức trấn thuỷ khắc thủng hình chữ thọ. Mặt trước trên bức trấn thuỷ được đắp 4 chữ "Quang tiền dư hậu" (Tạm dịch: Sáng tới mai sau). Trên đỉnh nóc từ đường đắp đôi rồng chậu hoa lửa.

Bài trí đồ thờ:

Nhà thờ được chia thành ba gian thờ: gian giữa là hương án thờ vị tổ họ Trịnh Duy, gian phải là bàn thờ các chi họ và gian trái là hương án thờ Bách Quang Trịnh Duy Thông.

Các hương án thờ được sơn son thiếp vàng, chạm trổ cầu kỳ hình tứ linh, tứ quý, dài 2,1m, rộng 1,4m, cao 1,2m trên đặt ngai thờ, 2 hạc thờ, 1 bảng chúc văn, bát hương, chân nến, mâm bòng và nhiều đồ thờ khác.

Thống kê hiện vật:

02 sắc phong năm cảnh hưng 44 (1783)

01 hòm gỗ dựng sắc cao 0,14m, dài 0,45m, rộng 0,37m

01 long ngai giao ở cao 0,75m, rộng 0,54m

02 hạc thờ cao 0,38m

02 mâm bằng cao 0,33m; đường kính 0,48m

02 chân nến gỗ cao 0,44m

01 bình thương sứ cao 0,15m; đường kính 0,32m

01 chân đèn gỗ cao 0,44m

01 bức đại từ tiền đường rộng 0,65m, dài 1,46m

02 câu đối cao 0,82m, rộng 0,25m

01 bảng chúc văn khắc gỗ cao 0,35m, dài 0,38m

Bộ bát biểu, trống, chiêng, tàn lộng, phất trần...

Loại di tích:

Nhà thờ họ Trịnh Duy (nơi thờ Trịnh Duy Thông) là Di tích lịch sử.