Tên di sản : Nhà thờ Hoàng Bật Đạt

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di sản : Di tích kiến trúc nghệ thuật

Sô quyết định : 264/QĐ - UBND

Giới thiệu

Quy mô cấu trúc hiện nay:

Từ ngoài vào trong gôm có các công trình sau:

Cổng: được mở ra phía trước theo hướng tây, nằm sát đường liên thôn, được xây bằng gạch và vôi vữa. Hai bên cổng có xây hai trụ biểu vuông, với chiều cao là 3,75m, chiều rộng là 50cm x 4 cạnh. Trên cùng của trụ biểu trang trí hoa sen cách điệu, phía dưới là gờ chỉ giật cấp để tạo điểm nhấn, phần quang đèn để trống, tiếp nữa là gờ chỉ giật cấp, phần thân trụ xung quanh đắp nổi gờ chỉ, ở giữa để trống, dưới cùng là cổ bồng. Cổng nhà thờ được đóng mở bằng 2 cánh cửa sắt, có kích thước bằng nhau với chiều rộng 1,28m, chiều cao 2,75m. Ngoài hai trụ biểu chính, cổng còn có hai trụ biểu phụ, hai trụ này có phần trên cùng gắn búp sen sứ, còn phần lớn được trang trí giống hai trụ chính, nhưng kích thước thu nhỏ hơn. Liên kết khoảng cách trụ chính với trụ phụ là tường bao, ở giữa có trang trí ô thoáng hình chữ Thọ tròn.

Sân: có kích thước chiều dài 8,3m, chiều rộng 5,9m, được lát gạch bát kích thước 25cm x 25cm.

Nhà thờ: kiến trúc theo kiểu chữ Đinh (J), gồm có Tiền đường và Hậu cung:

Tiền đường: có kích thước chiều rộng là 4,2m, chiều dài là 7,8m. Phần mái của Tiền đường làm theo kiểu mái bằng, dầm bê tông cốt thép, tường nhà được xây bằng gạch trát vữa xi măng. Từ nền tới trần nhà có chiều cao là 3,45m; nền nhà Tiền đường được lát bằng gạch men kích thước 40cm x 40cm.

Từ sân bước lên nhà có 3 cửa ra vào được làm theo kiểu cổng thành cuốn vòm, các cửa có kích thước bằng nhau với chiều cao là 3,3m, chiều rộng là 2.28m. Hiên nhà thờ có chiều dài 7,6m, chiều rộng là 1,62m. Hai bên cột hiên nhà Tiền đường có ghi 2 câu đối bằng chữ Hán.

Phía trên của hiên trước, ngay chính giữa có đắp một bức hiệu tự viết bằng chữ Hán, có nội dung:“Gia tộc từ đường Hoàng Bật Đạt”. Bên trên của bức hiệu tự được trang trí hai tầng tám mái, đầu đao của các mái đều được đắp trang trí hình rồng uốn lượn với thế chầu vào trong, khoảng cách hai mái là cổ diêm được để trống, chính giữa của mái được trang trí rồng chầu mặt nhật; toàn bộ hai mái được gắn ngói âm dương.

Từ hiên bước vào nhà Tiền đường qua 3 bộ cửa, kích thước của các cửa đều có chiều cao bằng nhau là 2,15m; cửa bên trái và cửa bên phải có chiều rộng 1,2m; cửa giữa có chiều rộng 1,4m. Tường hậu nhà Tiền đường ngăn cách với Hậu cung có treo hai câu đối bằng chữ Hán.

Gian giữa nhà Tiền đường có trổ một cửa với chiều rộng 2,2m, chiều cao 2,9m, bên trên có bức cửa võng ngăn cách không gian giữa Tiền đường và Hậu cung. Bức cửa võng được sơn màu nâu, chạm trổ hình rồng chầu mặt nhật, xung quanh trang trí họa tiết vân mây, hoa lá cách điệu.

Hậu cung được đổ mái bằng, có chiều dài 1,8m, chiều rộng 2,8m, là nơi đặt các bệ thờ.

Hệ thống thờ tự:

Hậu cung là nơi thờ Hoàng Bật Đạt, được bố trí hiện vật như sau: phía trên treo bức Đại tự, có chiều dài 1,95m, chiều cao 63cm, khắc 3 chữ Hán “Đức Đại Đường”. Phía trong cùng - nơi trang trọng nhất đặt 1 ngai thờ cũ có chiều cao 82cm, chiều rộng 40cm, chiều dài 41cm. Trên ngai thờ có đặt 3 hộp đựng Thần vị, ở giữa là Thần vị của Hoàng Bật Đạt, có chiều cao 34cm, đáy rộng 13,5cm, miệng rộng 11cm. Bên hữu của ngai thờ có đặt 1 hòm đựng sắc có chiều rộng 13,5cm, chiều dài 65cm, chiều cao 11cm; 1 hộp tráp có chiều rộng 20cm, chiều dài 34cm, chiều cao 15cm; 1 ống quyển có chiều cao 22cm, đường kính miệng 7,5cm. Bên tả của ngai thờ đặt 1 chân nến gỗ, 1 lọ hoa, 1 ống hương. Nơi trung tâm của ban thờ đặt 1 bát hương sứ cỡ lớn có chiều cao 25cm, đường kính miệng 30cm. Hai bên của bát hương đặt 2 đèn thờ, 2 lọ hoa...Tiếp đến có đặt 3 đài nước, 2 lọ hoa. Ngoài cùng có treo hai câu đối có chiều rộng 30cm, chiều dài 1,95m.

Tiền đường của nhà thờ được bố trí 3 ban thờ:

Ban thờ ở giữa là ban thờ Hội đồng gia tiên có chiều dài 1,97m, chiều rộng 89cm, chiều cao 1,50m. Ở trên được bố trí gồm có: trong cùng đặt 1 bát hương bằng sứ, đây là hiện vật mới có chiều cao 18cm, đường kính miệng 20cm; phía ngoài đặt 1 lư hương bằng đồng có chiều cao 50cm, chiều rộng 36cm; hai của lư hương có đặt 1 đôi hạc bằng đồng chiều cao 46cm, chiều rộng 20cm, l đôi chân nến bằng đồng có chiều cao 39cm, thân rộng 21cm. Tiếp theo có đặt 3 đài nước mới với chiều cao 24cm, chiều rộng 11cm; 1 mâm bồng có chiều cao 16cm, đường kính miệng 40cm, đường kính đế 17cm; 2 ống hương có chiều cao 31cm, đường kính miệng 15cm, đường kính đế 10cm. Ở ngoài cùng có đặt một đôi hạc thờ bằng gỗ sơn son thếp vàng có chiều cao 1,70m, chiều rộng 80cm.

Ban thờ bên tả Tiền đường có chiều dài 1,76m, chiều rộng 89cm, chiều cao 1,50m. Đây là ban thờ bà tổ cô của dòng họ có tên là Hoàng Thị Ân. Ban thờ này được bố trí gồm có: phía trong cùng là 1 ngai thờ mới có chiều cao 85cm, chiều rộng 46cm; hai bên ngai là 2 lọ hoa có chiều cao 13cm. Chính giữa ban thờ là một bát hương bằng sứ mới có chiều cao 13cm, đường kính miệng 15cm. Tiếp theo đặt 3 đài nước có chiều cao 18cm, chiều rộng 10cm, hai bên đặt 2 đèn thờ có chiều cao 66cm, chiều rộng 26cm, một mâm bồng có chiều cao 13cm, đường kính miệng 26cm, đường kính đế 11cm. Ngoài cùng đặt 1 nậm rượu và 3 chén nước.

Ban thờ bên hữu có chiều dài 1,78m, chiều cao 1,1m, chiều rộng 61cm. Ban thờ này chỉ để hoa thờ và hòm công đức.

Nhìn chung: Nhà thờ Hoàng Bật Đạt hiện nay là ngôi nhà được xây dựng mới với chất liệu bằng gạch và vôi vữa. Ngôi nhà được cấu trúc phù hợp với dáng dấp của một ngôi từ đường, mang đầy đủ ý nghĩa truyền thống văn hoá của người Việt.

Ngoài ra, hiện nay mộ của Hoàng Bật Đạt đang được an táng tại nghĩa trang Cồn Nộn thuộc làng Bộ Đầu, xã Thuần Lộc. Ban đầu, mộ ông chỉ được đắp bằng đất, đến năm 2004, khu mộ này đã được con cháu trong dòng họ cho ốp gạch men lại toàn bộ, khuôn viên được xây cổng và tường bao, nền được láng bằng xi măng.

Mộ Hoàng Bật Đạt nhìn về hướng tây, có chiều cao là 0,87m, chiều rộng 1,09m, chiều dài 1,59m. Bên hữu là mộ người vợ cả của ông, bên tả là người vợ thứ. Ngoài ra, xung quanh là các mộ của những người trong dòng họ Hoàng.