Tên di sản : Nghè Yên Ninh
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 264/QĐ - UBND
Giới thiệu
Hiện nay, Nghè Yên Ninh được tôn tạo lại trên vị trí của nghè cũ với tổng diện tích đất sử dụng là 1364,9m2 bao gồm các công trình: Cổng, Ao, Sân, Nghè, nhà khách, nhà bếp và một số các công trình phụ trợ khác. Nghè thờ cách nơi dân ở khoảng 100m về phía Tây Nam, xung quanh là đất ruộng trồng màu.
Nghè Yên Ninh hiện nay được dựng quay mặt hướng Đông Nam. Từ ngoài vào trong di tích gồm có các công trình sau:
Cổng: xây bằng gạch, xi măng theo kiểu cột tứ trụ đăng đối nhau, gồm hai cột cái ở giữa và hai cột con ở hai bên. Khoảng cách giữa 2 cột cái rộng 3,6m; từ các cột cái nối liền với cột con hai bên bằng tường xây có kích thước cao 1,5m, dài 0,9m. Các cột được xây vuông và có kích thước như sau: Cột cái cao 4,1m, cột phụ cao 3,15m, cột con cao 2,9m. Giữa các cột cái được lắp cánh cửa bằng sắt đơn giản nhằm giúp cho việc bảo vệ nghè thờ được tốt.
Ao: nằm phía Đông Nam toàn bộ khuôn viên của nghè (bên trái từ cổng vào). Ao hình vuông, có diện tích 486m2 (chiều dài 47m, chiều rộng 18m); ở giữa ao có làm hòn non bộ và đặt một pho tượng Quan âm Bồ tát được đắp bằng thạch cao quét sơn màu trắng (mới cung tiến).
Sân: hình chữ nhật, nằm phía trước nghè Chính. Kích thước chiều dài 15m; chiều rộng 8m, được lát gạch bát màu đỏ 25cm x 25cm.
Nghè (Cung Đệ Nhất): Quay mặt hướng Đông Nam, có cấu trúc theo kiểu hình chữ Nhị (=) gồm 3 gian Tiền đường và 3 gian Hậu cung.
Nhà Tiền đường: xây bằng gạch, xi măng xây theo kiểu tường hồi bít đốc. Diện tích 35,1m2 (chiều dài 7,8m, chiều rộng 4,5m). Đỡ phần mái là hai bộ vì kèo theo kiểu giá chiêng, gác chếnh. Liên kết giữa các vì kèo này là hai xà dọc bằng gỗ, hệ thống hoành tải, rui mè bằng luồng. Mái lót ngói liệt và lợp ngói vẩy, bờ nóc đắp ngói bò (ngói ống).
Hiên nhà có kích thước rộng 1,5m, gồm 3 cửu cuốn vòm được ngăn cách và nối liền với nhau bởi các cột hiên hình chữ nhật; mái hiên lợp ngói; hai bên tường hồi hiên đắp hai pho tượng hộ pháp.
Ngăn cách hiên và phía trong nhà Tiền đường là hệ thống cửa cuốn vòm, cánh được làm bằng gỗ theo kiểu cửa bức bàn. Kích thước cửa giữa rộng 1,9m, cao 1,98m; hai cửa bên có kích thước nhỏ hơn rộng 1m, cao 1,73m. Lòng nhà có kích thước dài 7,8m, rộng 2,7m, nền lát gạch bát màu đỏ 25cm x 25cm.
Hậu cung: có kích thước rộng 3,6m, dài 7,8m, gồm 3 gian ngăn cách nhau bằng tường bít đốc. 3 gian hậu cung được nối liền với nhà Tiền đường bằng các cửa cuốn vòm thông gian. Gian giữa có hai cửa, hai gian bên mỗi bên có một cửa ở chính giữa gian.
Gian giữa được xây theo kiểu cuốn vòm dán ngói vẩy, hai gian bên đổ mái xuôi về hai bên và dán ngói vẩy. Nền nhà lát gạch bát màu đỏ như ngoài Tiền đường.
Về hệ thống thờ tự:
Nhà Tiền đường: Gồm một bệ thờ ở gian giữa, kích thước cao 0,88m, rộng 1,42m, dài 1,52m. Đây là nơi đặt 3 pho tượng thờ của các vị thần: Linh Quang thượng đẳng tôn thần, Công Mang thượng đăng tôn thần và Lôi Công thượng đăng tôn thần.
Hậu cung: Ở gian chính giữa gồm một bệ thờ, kích thước cao 1,15m, rộng 1,85m, dài 1,5m. Trên bệ đặt pho tượng thờ Đông Hải thượng đăng tôn thần.
Gian bên trái gồm 1 bệ thờ cao 0,97m, rộng 1,08m, dài 1,9m, là nơi thờ gia tiên bách họ trong làng.
Gian bên hữu gồm 1 bệ thờ cao 1m, rộng 1,03m, dài 1,87m, là nơi thờ bản mệnh.