Tên di sản : Nghè Hậu
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 4193/QĐ-UBND
Giới thiệu
Cấu trúc Nghè:
Bước vào di tích ngay trước chính giữa là cổng Nghè, cổng có hai cột nanh đá tạo thành cổng chính cột cách cột 8,5m. Cột nanh cổng chia làm 3 phần: Phần đế, thân, chóp. Đế rộng vuông 4 mặt có kích thước mỗi cạnh 0,8m, chân tảng cao 0,5m. Thân cột có chiều dài 5m, có kích thước mỗi cạnh 0,55m, thân cột được chạm khắc làm 3 phần đươc tạo tác tinh vi, dọc theo chiều cột chia làm 2 đường gờ hai bên là 0,1m, mỗi bên lòng giữa vuông vắn được chia làm 3 phần, phần dưới cùng có chạm khắc hình con Ngựa, trong khuôn hình nhất định, con vật sống động. Ph��n này có chiều cao 0,47m, chiều rộng 0,35m. Phần đầu thân cột có bát đấu đỡ toàn bộ phần chóp, bát đấu được tạo tác thanh thoát, gờ chỉ rõ ràng, phần giữa chóp được thắt lại và đỡ búp sen trên đỉnh chóp. Cột được dựng giờ tốt, ngày tốt tháng 3 năm Gia Long thứ 17 (1818) tức năm Kỷ Dậu và dần được dựng trụ vào giờ tốt tháng 12 cùng năm.
Qua cổng vào sân Nghè, sân Nghè được lát gạch vuông có kích thước 30cm x 30m, sân dài 27m, rộng 12m. Từ sân lên nhà Tiền đường là bậc tam cấp có 4 con Rồng chầu ở bậc thềm lên xuống, rồng được chạm khắc mang nặng tính chất con rồng triều Nguyễn. Nên Nghè lát gạch, mặt bằng kiến trúc gồm 5 gian, các gian như nhau, gian cách gian là 3,5m. Diện tích khu nhà xây dựng là 116m2 được xây tường bao xung quanh, bên trên nóc lợp ngói mũi. Kích thước gian 1 và gian 2, gian 4 và gian 5 có chiều dài, chiều rộng đều bằng nhau. Gian 3 là 4,2m, hiên trước rộng 1,3m.
Kết cấu vì kèo nhà tiền đường:
Nghè xây dựng 5 gian gồm 6 vì có 3 cặp đối xứng nhau, kết cấu vì kèo theo kiểu giá chiêng. Trên cùng là thượng lương bằng gỗ chạy suốt 5 gian với chiều rộng 30cm, chiều dài 10cm. Xà thượng và xà hạ đều được làm bằng gỗ được chạm hình vuông giá đỡ cho phần mái có chiều dài tùy theo mỗi gian. Khóa giang bằng gỗ vượt quan lòng lên đầu hai bức long cốt và tường hậu có chiều dài 6m, chiều rộng 40cm, dày 40cm làm giá đỡ cho toàn bộ lực của vì kèo và phần mái. Câu đầu bằng gỗ hình chữ nhật có chiều cao 0,70cm, dày 45cm, rộng 45cm được liên kết trụ đứng đỡ các xà. Hoành tải được làm bằng luồng, phần mái được lợp hai lớp ngói, ngói liệt và ngói mũi. Trên mái được đắp hình Hổ phù, hai bên có hai con Rồng chầu, đầu cột có gắn Nghê.
Bước qua Tiền đường vào đến sân Hậu cung, sân có lát gạch, có chiều dài bằng nhà Hậu cung 3 gian là 9m, rộng 4m, qua sân là đến nhà Hậu cung, nhà được làm 3 gian bốn vì, các vì này được hoàn chỉnh kết cấu kiến trúc như ở nhà Tiền đường nhưng chỉ có 3 gian, gian giữa thờ Tứ vị Thánh nương và hai ban thờ bên tả, bên hữu.
Đồ thờ:
Chân đá có chiều cao 0,25m, đường kính 0,45m. Nghệ thuât tạo tác được thể hiện ở thân chậu cảnh đá, trang trí bức tranh về cảnh đẹp, đất nước quê hương, cỏ cây, hoa lá, chim thú. Không gian trang trí ở chậu được bố cục khéo léo, hài hòa về sự xa gần khoảng cách, nhìn thấy vui mắt. Chậu đá hình lục lăng có chiều cao 36cm, mỗi cạnh có kích thước 20cm, thân giữa mỗi cạnh là 15cm, đáy mỗi cạnh là 14cm, ở các cạnh không trang trí hoa văn gì mà đường nét điêu khắc thanh thoát hơn.
Bệ đá được điêu khắc ở khối đá liền có chiều dài 88cm, chiều rộng 50cm. Bia đá bị vỡ phần chóp, hai bên diềm bia có khắc hoa cúc cách điệu chiều cao 1,2m, chiều rộng 0,6m.
Thống kê hiện vật:
1 thùng đá nguyên khối, 2 chậu đá, 3 bia đá cổ, tượng gian giữa thờ Tứ vị Thánh Nương, Gian hữu thờ mẫu, gian tả thờ tượng Phật, Tân Long, Bát Bửu, 2 mâm bồng gỗ, Bức đại tự: Thánh thợ vô cương, 1 đôi câu đối.