Tên di sản : Mộ cụ Tống Duy Tân

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 04/ QĐ – BTBVH

Giới thiệu

Thực chất đây là từ đường (nhà thờ) của họ Tống ở Bồng Trung:

Nhưng từ khi Tống Duy Tân mất, ông  được dòng họ đưa thờ chính thức ở đây, cho nên từ đó đến nay, người trong họ và nhân dân trong vùng vẫn quen gọi là đền thờ cụ Tống hay nhà thờ cụ Tống.

Về cấu trúc ngôi đền thờ (nhà thờ) này theo kiểu dân dụng thông thường ở nông thôn. Nhà thờ không có hậu cung chỉ có 3 gian nhà gỗ, các vì kèo không có trạm trổ, trang trí gì đặc biệt. Tất cả đều được đục trơn.

Lòng nhà rộng 4,60m, dài 9,20m. Hiện rộng 2,20m, dài 9,20m. Sân nhà thờ rộng 7,92m, dài 8,50m cho nên trông như sân vuông. Mặt sân lát bằng gạch bát.

Ở chính gian giữa, một bệ thờ kê sát tường để thờ các vị thủy tổ họ Tống. Hai bên trái của đền thờ là hai bệ thờ hàng quan văn và hàng quan võ. Cạnh bệ thờ hàng quan võ là bệ thờ cụ Tống Duy Tân (dài 2,1m, rộng 0,83m). Hiện vật gồm hai cây đèn gỗ loại lớn, hai đài nước cúng, một  bát hương góm, một chúc thư bằng gỗ để làm giá đọc văn tế, 1 hộp gỗ đựng đạo sắc nhưng không còn sắc, 1 ngai thờ, 1 mâm bồng gỗ vuông, 2 bia đá nhưng chữ đã bị mờ nên không dập và chép dịch được. Hai tấm bia này chủ yếu nói về lai lịch họ Tống và việc công đức làm nhà thờ họ. Ở nhà thờ còn 4 bức đại tự, 1 cửa võng trạm khắc đẹp.

Mộ Tống Duy Tân             

Sau khi Tống Duy Tân bị hành hình tại tỉnh lị Thanh Hóa (15/10/1892), đầu và thi hài được con cháu họ hàng và các học trò, sĩ phu yêu nước cất dấu ở phủ Cốc rồi đưa về chon ở làng Phong Mục, gần ngã ba Bông. Về sau, khi yên hàn, con cháu họ hàng mới chuyển phần mộ từ Phong Mục về gò bãi phía Tây làng. Hiện nay, phần mộ của cụ Tống vẫn được giữ nguyên trạng ở ngay trước sân trường cấp III Tống Duy Tân (Vĩnh Lộc).

Mộ được xây bằng chất liệu gạch, xi măng và vữa tam hợp. Mỗi chiều rộng trên 5m. Mộ xây theo kiểu dật cấp, có 5 cấp, từ nền đến đỉnh cao 2,50m. Trước mộ có một tấm bia, chữ đã mờ không đọc được. Hàng năm, trường cấp III nhân dân và chính quyền xã Vĩnh Tân vẫn chăm sóc và hương khói đền đối với phần mộ của bậc chí sĩ anh hùng của quê hương, đất nước.

Nhà ở Tống Duy Tân:

Rất may là ngôi nhà vị danh nhân của tỉnh Thanh Hóa và đất nước – một nhà yêu nước vĩ đại ở cuối thế kỷ XIX tại quê hương Bồng Trung, Vĩnh Tân, Vĩnh Lộc vẫn còn. Đây là ngôi nhà mà nhà yêu nước Tống Duy Tân sinh ra và lớn lên ở đó.

Ngôi nhà này ở sát cạnh nhà thờ họ Tống tường sát tường, sân sát sân. Lớp con cháu vẫn giữ nguyên nếp nhà để bảo lưu, giữ gìn một kỷ niệm về một người anh hùng của dòng họ, của làng và của nước.

Ngôi nhà gỗ này có 4 gian, kiến trúc dân dụng thông thường ở nông thôn thường gặp. Tuy nhà đã được tu sửa nhiều lần như đảo ngói, thay rui mè, thay cửa bức bậc cũ bằng cửa pano…nhưng các vì kèo gỗ, quá giang, khâu đầu, thượng lương, cột hiên sau, cột chính trong nhà vẫn còn nguyên vẹn như trước kia.

Như vậy, nếu chỉ tính từ năm sinh Tống Duy Tân (1837) cho đến nay thì ngôi nhà của bậc chí sĩ anh hùng này cũng đã có tuổi thọ là 161 năm tròn. Diện tích ngôi nhà rộng 4,05m, hiên 1,69m, dài 10,1m, sân rộng 6,67m, dài 8,55m. Mái lợp bằng ngói mũi thông thường.

Hiện vật ở trong ngôi nhà Tống Duy Tân còn 1 bàn thờ gỗ ở gian giữa. Trên bàn thờ có ảnh cụ Tống Duy Tân, 1 ngai thờ, 2 cây đèn lồng, 1 lư hương đồng cổ loại lớn, 1 hộp đựng bằng sắc, 1 bức đại tự treo ở gian giữa trên bàn thờ với nội dung “Đại khoa đắc nhân”, 1 câu đối bằng gỗ.

Với sự tồn tại ngôi nhà xưa của cụ Tống và với nững hiện vật còn ở đây là vô cùng quý giá và ý nghĩa cần được bảo lưu, công nhận để phát huy tác dụng.