Tên di sản : Đình làng Minh Thành
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 264/QĐ - UBND
Giới thiệu
Quy mô cấu trúc đình hiện nay: Hiện đình tọa lạc trên một khu đất rộng, cao ráo và thoáng mát nhìn về phía Tây Nam làng Minh Thành, có diện tích đất đai là 2.166,4m2. Phía Tây bắc giáp cánh đồng của làng Minh Thành, phía Tây Nam giáp nhà văn hóa thôn, phía Đông Bắc giáp đường liên thôn, phía Đông Nam giáp khu vực dân cư trù phú của làng Minh Thành.
Theo thứ tự từ ngoài vào có các công trình sau:
Cổng đình: với ba trụ đứng, được xây bằng gạch mô phỏng theo kiểu Tam quan, bên ngoài trát vữa với hai lối đi. Trong đó, lối đi bên hữu (lối đi chính) có chiều rộng là 3,3m gồm hai trụ đứng với chiều cao là 2,9m, rộng 0,47 x 4, lối đi còn lại rộng 1,5m với trụ cao 1,55m, rộng 0,42 x 4.
Sân đình: Được láng bằng xi măng, trong đó sân trong (trước đình) có chiều dài là 14,5m, rộng 14m; sân ngoài (bên hữu đình) dài 36m, rộng 12m.
Đình chính:
Về quy mô cấu trúc: Đình thờ là một ngôi nhà cấu trúc theo kiểu chữ Đinh (J) gồm có Tiền đường và Hậu cung. Tiền đường là một ngôi nhà ba gian hai chái, tường hồi bít đốc có chiều rộng là 6,44m (trong đó hiên rộng 1,3m), dài 10,80m với tổng diện tích là 69,552m2. Kết cấu kiến trúc gồm ba gian bốn bộ vì kèo, trong đó, hai bộ vì kèo số 2 và 3 được theo kiểu “vì kèo suốt”, hai bộ vì kèo số 1 và số 4 được làm theo "Thượng chồng rường hạ kẻ chuyền bẩy hiên ”.
Quan sát hai bộ vì kèo số 1 và số 4 chúng ta thấy, liên kết giữa các cột cái trước và cột cái sau là hệ thống xà lòng ăn mộng vào thân cột cái của mái sau và mái trước. Đầu xà lòng gác lên cột quân. Phía ngoài hiên là các nghè bẩy ăn tổng từ cột quân trước ra để lửng ở hiên.
Phần nối giữa các cột cái với các cột quân ở phía trong là hệ thống các kẻ ngồi và xà nách.
Bộ vì nóc phía trên câu đầu là hai con rường chồng lên nhau và thu hẹp dần theo kết cấu nóc mái ngôi nhà. Các con rường được đỡ bởi các đấu trụ vuông nằm trên câu đầu. Đầu con rường thứ nhất trên bộ vì nóc ăn mộng vào đầu cột lớn; đầu con rường thứ hai ăn mộng vào đầu cột đứng. Hai trụ đứng này được nối với nhau bởi một con rường dài nằm ngang ăn mộng vào trụ đứng đỡ hai hoành tải của mái trước và mái sau. Trên cùng là một đấu bát đỡ thượng lương, đây là điểm mút cuối cùng của cấu trúc bộ vì kèo.
Theo thứ tự, nhìn từ đỉnh nóc xuống là một đấu bát nằm trên một con rường bụng lợn có nhiệm vụ đỡ Thượng lương. Phía dưới là hai đấu trụ được đỡ bởi các đấu vuông phía trên câu đầu. Để đỡ các hoành tải là hệ thống kẻ chuyền.
Kẻ thứ nhất là kẻ ngồi ăn mộng vào đấu trụ và điểm mút của câu đầu. Tiếp đến là một kẻ chuyền ăn mộng vào cột cái, đầu dưới của kẻ này ăn mộng vào đầu xà lòng. Đặc biệt, phía ngoài hiên là hệ thống các bẩy hiên đỡ các hoành tải từ đầu cột cái xuống đến đầu cột quân. Cuối cùng là một bẩy hiên mà nghé ăn mộng vào đầu cột quân. Đầu kẻ có nhiệm vụ đỡ hệ thống hoành tải của mái.
Với hai bộ vì kèo số 2 và số 3, nhìn từ trên đỉnh xuống ta thấy, phía trên cùng là thượng lương được đỡ bởi hai cặp kèo suốt đan chéo nhau, lần lượt ăn mộng vào trụ đứng, xà lòng rồi chạy thăng xuống bờ mái phía ngoài hiên. Điểm mút cuối cùng của các kèo suốt này gác lên đầu cột quân nằm ở phía trong tường, tiếp đến là các kẻ hiên ăn mộng vào cột quân, đầu của các kẻ hiên này gác lên các cột hiên để đỡ các hoành tải và có nhiệm vụ cùng với cột hiên đỡ tàu mái. Hệ thống xà ở đây cũng ăn mộng vào trụ đứng, bên dưới là câu đầu cũng căn mộng vào đầu trụ đứng, dưới cùng là các quá giang có nhiệm vụ đỡ các trụ đứng và toàn bộ hệ thống khung gỗ và hệ mái của ngôi nhà.
Các cấu kiện của bộ khung gỗ chính ở đây chủ yếu được bào trơn đóng không có chạm khắc và trang trí hoa văn. Các cấu kiện được chạm khắc hoa văn trong bộ khung gỗ của ngôi nhà là các con chồng ở hai bộ vì kèo số 1 và số 4. Ngoài ra, hệ thống bẩy hiên cũng được chạm khắc hoa văn. Các mảng hoa văn được chạm khắc ở đây chủ yếu là các đề tài rồng mây cách điệu và hoa lá. Tất cả rui, mè, đòn tay đều được làm bằng luồng. Hệ thống cửa của ngôi nhà làm theo kiểu cửa bức bàn gồm 03 chuồng, trong đó hai chuồng hai bên bào trơn đóng bén, soi gờ chỉ; chuồng chính giữa trang trí chạm khắc đề tài tứ quý và chữ Hán bên trong các đường E líp được tạo bởi các chấm tròn; bốn góc của các bức ván này được trang trí hình hoa lá cách điệu, xung quanh là các gờ chỉ. Ngạch cửa được xây bằng gạch trát vữa xi măng, soi gờ chỉ.
Ở phía ngoài của ngôi nhà được cấu trúc gồm hai mái, lợp ngói máy. Bờ nóc, bờ dải được xây bằng gạch và vôi vữa, ngoài trát một lớp áo, có trang trí các đường gờ chỉ. Hai đầu bờ nóc của ngôi nhà và bốn phần cuối của bờ dải (góc mái) được đắp các đấu trụ bằng gạch và vôi vữa. Tàu mái phía trư���c của ngôi nhà bằng bê tông cốt thép, được đỡ bởi hệ thống cột hiên và hai kẻ hiên của hai vì kèo số 2 và số 3. Nhìn chung, tất cả các bộ vì kèo khung gỗ của ngôi nhà được tạo bởi một bố cục liên kết chặt chẽ, chắc chắn và có tính đăng đối giữa các bộ vì kèo với nhau. Các mảng chạm khắc cũng được thể hiện tính thống nhất và đăng đối.
Hậu cung: là một ngôi nhà có kết cấu đơn giản, được xây nối liền và với nhà Tiền đường, gồm một gian, hai mái có kích thước chiều dài là 2m, rộng 3m. Vì kèo, rui, mè, đòn tay đều được làm bằng luồng, mái lợp ngói mũi lót liệt. Nền của cả nhà Tiền đường và Hậu cung đều được lát bằng gạch bát đỏ có kích thước 40x40cm.
Tóm lại: Đình làng Minh Thành dù trải qua thời gian và nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử nhưng vẫn giữ được tương đối nguyên vẹn bộ khung gỗ cũng như diện mạo ban đầu của một công trình kiến trúc gỗ tín ngưỡng tâm linh truyền thống của người Việt. Nó không chỉ đơn thuần đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân nơi đây mà còn là nơi lưu giữ nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng của người xưa, những dấu ấn của lịch sử đất nước trong suốt quá trình đấu tranh bảo vệ độc lập chủ quyền của dân tộc.
Hệ thống thờ tự:
Tiền đường: Bên tả là ban thờ các liệt sĩ qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của làng gồm có: 01 bát hương sứ, hai lọ hoa sứ và hai chân nến điện; Bên hữu là ban thờ bà chúa (tức bà phi Trần Thị Ngọc Cảnh) là người có công bỏ tiền xây dựng đình. Ban thờ này cũng được bài trí như ban thờ gian bên tả.
Hậu cung: Ban thờ trong cùng là nơi thờ thần Cao Sơn gồm: Ngai, áo, mũ, hia, một bát hương sứ, hai lọ hoa sứ, ban thờ ngay phía trước ban thờ thần Cao Sơn (gần Tiền đường) là ban thờ Hội đồng gồm có một bát hương sứ, một lọ hoa sứ, một chóe đựng nước bằng sứ và một mâm bồng gỗ cũ. Ngoài ra, bên dưới ban thờ Hội đồng còn có ban thờ Ngũ phương gồm có: một bát hương sứ, một chóe đựng nước bằng sứ và ba chén sứ.