Tên di sản : Đình Xa Vệ

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di sản : Di tích kiến trúc nghệ thuật

Sô quyết định : Số 405/QĐ-VHTT

Giới thiệu

Di tích đình làng Xa Vệ được làm trên thửa đất khá bằng phẳng, thoáng mát, đình đã có từ lâu đời. Theo lời kể các cụ trước đây, khu đình được làm bằng tranh không rõ năm nào. Sau đó làm lại bằng gỗ. Căn cứ vào lạc khoản ghi trên thượng lương hiện còn trong đình thì đình được trùng tu tôn tạo vào năm Khải Định thứ 4 tức năm Kỷ Mùi (1919). Như vậy khu đình đã có trước năm 1919 cách đây khoảng gần 100 năm. Bước vào di tích là sân được nối liền với dãy nhà tiền đường, sân đình có lát gạch, trong sân có trồng cây cổ thụ có bề thế khá rộng, tiền đường là một dãy nhà 5 gian gồm 6 hàng cột, sau tiền điện là hậu cung liên kết với nhau tạo thành hình chữ Đinh. Đây là kiều kiến trúc truyền thống mà chúng ta thường gặp ở những ngôi đình vừa và nhỏ.

Tính theo chiều ngang dãy nhà tiền đường gian thứ nhất từ cột đến cột là 3,2m, gian thứ 2 từ cột đến cột là 5,0m. Gian thứ 3 tức gian giữa là 3,8m, hai gian cuối có kích thước giống gian thứ nhất và gian thứ 2. Chiều ngang của đình từ cột cái đến cột quân có kích thước 1,50m. Từ cột cái đến cột cái 3,0 m, từ cột cái đến cột quân 1,60m, xung quanh đỉnh có xây bao hồi chiều ngang đến chân cột 5cm, chiều dọc 80cm. Hiên trước hè rộng 1,50m. Tiền đường được kiến trúc theo kiểu giá chiêng kẻ hiên chồng rường vẩy trước sau, trên các đầu quá giang khâu đầu có chạm các con giống “long ly quy phượng” xen lẫn cách trạm tứ quý “tùng, cúc, trúc mai" hai bên đầu hồi nóc có chạm hình hổ phục, nét chạm sâu tròn đường nét uyển chuyển nhưng vẫn mang nặng tính chạm khắc thời Nguyễn. Sau tiền đường là hậu cung, hậu cung là nơi đặt bài vị, của ba vị thần được thiết kế theo kiều cuốn vòm không có gì sâu sắc về mặt nghệ thuật.

Nét đặc biệt của ngôi đình là ở chỗ toàn bộ hệ thống rui mè hoành tải đều được làm bằng gỗ.

Nhìn chung, đình làng Xa Vệ là một ngôi đình có bề thế khá rộng còn sót lại trong tỉnh Thanh Hoá, mặc dù đình được xây dựng muộn nhưng qua đây ta thấy giá trị lịch sử của nó bởi đó là một sản phẩm văn hoá vật chất truyền thống mà người dân nơi đây đã tạo nên đến nay vẫn còn giữ được.

Hiện vật còn lưu giữ ở trong đình:

Đình làng Xa Vệ cho đến ngày nay vẫn còn giữ được các hiện vật sau:

Bài vị thờ Bảo An Thành hoàng Quan Đức

Bài vị thờ Nga phi Công chúa.

Bài vị thờ Tô phi Công chúa.

Một bát hương đồng cổ.

Ba giác ỷ.

Một Lư hương cổ.

Ba mũ thần.

Hai sắc phong thời Cảnh Hưng thứ 44.

Hai sắc phong thời Khải Định thứ 2.

Một sắc phong thời Duy Tân thứ 3.

Hai sắc phong thời Tự Đức.

Một sắc phong thời Thiệu Trị.

Một thần tích ghi về đình.

Một bồn chậu đá khá rộng.