Tên di sản : Đình Nga Châu

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di sản : Di tích kiến trúc nghệ thuật

Sô quyết định : Số 141/ VHQĐ

Giới thiệu

Cảnh quan không gian:

Đình làng Nga Châu nằm ở trung tâm của làng quay mặt về hướng Đông Nam, trên một thế đất bằng phẳng, nên cao hơn so với mặt bằng chung của làng. Nếu lấy núi Nga Châu và núi Ngọc Chuế làm tâm điểm thì đình làng được xây dựng trên trán - con Phượng – theo cách gọi của nhân dân địa phương – một thể đất tụ linh, tụ phúc. Theo truyền thuyết “Phong thủy” thì ngôi đình được dựng trên cao mang yếu tố dương, để cân bằng trước đình có hồ nước và trước hồ nước là dòng sông Hoạt. Theo quan niệm xưa thì đình làng Nga Châu được xây cất mang đủ yếu tố âm dương, được đỗi đãi giao hòa cân bằng; nghĩa là hướng và thế đất dựng đình đạt được những quy chuẩn phù hợp với ước vọng của nhân dân trong làng, là nơi hội tụ của đất thiêng, nơi giao hòa âm dương, nơi ngự của Thần – vị vua tâm bổn của người nông dân Việt.

Không gian mặt bằng:

Ngôi đình Nga Châu chắc chắn khi khởi dựng chỉ có dạng một chữ nhật – kiểu chữ nhất. Đó là một kiến trúc gồm 5 gian 2 chái (7 gian). Mặt bằng này tồn tại đến tận thế kỉ XIX. Sang đầu thế kỉ XX, chuôi vồ đằng sau (thường gọi là hậu cung xuất hiện). Sự xuất hiện của các kiến trúc phụ (hậu cung) là kết quả của việc hệ tư tưởng làng xã bị khủng hoảng trầm trọng. Đình làng vốn là nơi sinh hoạt hội hè của dân làng xã, nó gần gũi với mọi người, với đời, thần linh trước kia không bị thâm nghiêm hóa, ít xa cách với con người bao nhiêu thì nay đã bị đẩy ra xa, mang nặng tính áp chế bấy nhiêu.

Cấu trúc:

Mái đình lớn, chiếm tới 2/3 chiều cao kiến trúc làm hơi nóng bị hút lên đỉnh, làm mát lòng nhà. Hiên rộng, thấp trùm xuống hè vừa ngăn nắng nóng, vừa chắn được nước mưa hắt vào làm mục chân cột. Diện tích mặt mái lớn, nhưng ngôi đình vẫn trông nhẹ nhàng, thanh thoát. Kết cấu Tàu đao – lá mái ở ngôi đình khẳng định kiến trúc loại này hoàn toàn là kiến trúc của triều Nguyễn những năm cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX.

Kết cấu vì kèo gồm 6 vì được liên kết theo kiểu chồng rường. Các khung gỗ của các vì kèo được cấu tạo bởi 4 hàng chân cột. Toàn bộ ngôi đình bao gồm 12 cột lớn và 12 cột nhỏ, tạo thành một hệ thống vững chãi làm nhiệm vụ đỡ toàn bộ mái ở phía trên.

Trang trí:

Toàn bộ hệ thống kiến trúc bên trong không có gì đặc biệt. Tuy nhiên, biểu tượng vũ trụ đao giống như hình tia chớp chạm khắc trên các con rường khá dày đặc. Biểu tượng đao này là trong ý thức cầu mưa của cư dân nông nghiệp. Các loại đao, mác này lượn sóng ngắn như đuôi nheo hoặc những vân xoáy mỏng. Có những đao mác là vân cuộn hình dấu hỏi, chủ yếu là loại đao này được chạm khắc trên các đầu con rường.

Tóm lại, đình làng Nga Châu có thể là một công trình văn hóa cuối cùng của thời kì phong kiến thời Nguyễn còn lại đến ngày nay trên đất Hà Châu. Đây là sản phẩm của văn hóa dân tộc Việt. Thông qua kiến trúc và nghệ thuật trang trí cũng như mặt bằng không gian của ngôi đình mà cư dân nơi đây đã biểu hiện phản ánh rất rõ tiếng nói đương thời. Đó là ước vọng bình yên trong một xã hội thái hòa.

Các hiện vật trong di tích:

Do thời gian lịch sử và những biến động về mặt xã hội, vì thế những hiện vật trong di tích hầu hết bị thất lạc. Hiện tại ở đình còn lại:

1 bàn thờ gỗ sơn son thếp vàng (thời Nguyễn).

1 khay đựng nước bằng gỗ.

3 ngai thờ của thời Nguyễn được bố trí ở gian hậu cung.