Tên di sản : Địa điểm di tích Phúc Chỉ - Cồn May

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : Số 4086/QĐ-UBND

Giới thiệu

Tương truyền, sau sự kiện ngày 3 tháng 3 năm Tân Tỵ (1281) bái Cồn May mang tên là Phúc Chỉ - nơi ban phúc và cầu phúc, dân gian thường gọi là Phúc Chỉ - Cồn May. Sau khi Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật mất nhân dân đã tổ chức cúng tế, cầu phúc và tổ chức các lễ hội hàng năm.

Theo sự nghiên cứu, tìm hiểu của nhà nghiên cứu Hoàng Tuấn Phổ, ông căn cứ vào một tài liệu Hán Nôm “Khánh chúc tứ giáp Văn Trinh xã” cho biết Phúc Chỉ xưa kia nằm ở vị trí:

“Tả thanh long một mình chầu tới…

Hữu bạch hổ hùng hồn phục vị...”

Nghĩa là: Bên trái, sông Linh Giang qua Mỹ Cảnh làm sông Lý như con rồng chầu tới. Bên phải, núi Văn Trinh nổi lên sừng sững giữa đồng bằng như con hổ nằm phủ phục. Bài “Khánh chúc” cũng cho biết Phúc Chỉ tọa lạc hướng Đông Nam, l���y núi Ngọc Sơn - Văn Trinh làm tiền án, núi Hoàng Nghiêu sơn làm hậu chẩm, phía trước có một hồ dài từ đồng Bèo kéo xuống sông Hỷ.

Theo các bậc cao niên cho biết: Phúc Chỉ được làm bằng gỗ, kèo tre, tranh lá. Xưa được dựng trên bãi đất Cồn May gồm:

Chính tẩm được làm 1 gian 2 chái, trong chính tẩm xưa có bệ thờ bằng đá hai cấp, trên đặt long ngai có thánh vị? khoác áo hoàng bào long cổn, đội mũ kim khôi. Hai bên dựng một thanh kiếm và một cây đàn nguyệt, trước ngai là bát hương. Phía sau ngai che hai tàn vàng. Bệ thứ hai thờ Trinh Túc phu nhân và hoàng tử Thánh An (người kế tục Trần Nhật Duật cai quản điền trang thái ấp). Phía ngoài chính cung là hương án hội đồng quan tướng, một bát hương lớn...Bên trong có đại từ và câu đối, hết sức trang trọng.

Ngoài chính tẩm còn có một rạp tế 7 gian khá rộng với chức năng như một nhà Tiền đường để bày đồ tế khí và tổ chức cúng tế. Cứ xong lễ hội, miếu rạp lại được tháo dỡ để cất giữ cẩn thận để dùng vào năm sau. Phía dưới rạp tế là bãi đất được san bằng rất rộng để tập hợp các đoàn rước của các làng xã và cũng là nơi tổ chức các trò diễn và hát nhà trò cùng việc nghỉ ngơi, chơi hội của dân chúng trong, ngoài tỉnh...

Hiện nay di tích lịch sử Phúc Chỉ - Cồn May nằm trên thửa đất của Phúc Chỉ xưa, hiện trạng chỉ còn lại cây trôi và giếng nước.

Cây trôi: Theo nhân dân địa phương, cây trôi được trồng để ghi dấu ngày Trần Nhật Duật ban phúc lập làng. Hiện nay thân cây có đường kính khoảng 3m, chiều cao khoảng 30m, cành lá xum xuê phủ kín cả khoảng đất rộng trên 500m.

Giếng nước: Cùng với việc trồng cây trôi, Trần Nhật Duật còn cho đào thêm cái giếng to cạnh gốc cây trôi cho cả làng cùng uống nước chung. Hiện nay giếng nước vẫn còn nguyên vẹn, xung quanh bằng đất, có bậc kè bằng đá để lên xuống, xung quanh mọc nhiều cây cỏ dại. Do lâu ngày giếng không còn được sử dụng nên đã bị cạn, còn ít nước. Đường kính của giếng khoảng 15m.

Lễ hội tại di tích:

Trước kia, hàng năm lễ hội cầu phúc ở Phúc Chỉ - Cồn May thường được tổ chức trong ba ngày (từ 03/3 - 05/3 âm lịch) và có quy mô khá lớn. Đây là lễ hội của cả tổng Văn Trinh với gần ba chục xã, thôn tham gia. Tuy nhiên khi kỳ hội cầu phúc ở đây diễn ra, dân chúng ở các tổng khác của huyện Ngọc Sơn và cả huyện Nông Cống cũng lũ lượt kéo đến để xem hội (gồm có các trò diễn dân gian và hát nhà trò Văn Trinh...). Vì vậy có thể nói đây là một lễ hội điển hình ở trong huyện và trong tỉnh. Lễ hội cầu phúc ở Côn May vẫn được duy trì đến năm 1945.

Như vậy, mặc dù Phúc Chỉ không còn như cũ, nhưng qua các tư liệu được nghiên cứu và dấu vết còn lại đã cho thấy đây là di tích đã có từ xưa và có ảnh hưởng sâu rộng trong địa bàn huyện Quảng Xương nói riêng và tỉnh Thanh Hóa nói chung.

Hiện vật trong di tích:

Trải qua thời gian dài với nhiều sự biến đổi, đến nay tại di tích không còn hiện vật cũ ngoài cây trôi cổ thụ và giếng cổ.