Tên di sản : Địa điểm Khu lưu niệm Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam (thời kỳ 1947 – 1954), làng Quần Tín
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 418/QĐ-UBND
Giới thiệu
Làng Quần Tín là địa điểm tản cư và hoạt động của Hội Văn nghệ Việt Nam, đồng thời là nơi mở hai khoá học thứ 2 và thứ 3 của Trường văn hoá kháng chiến thời kỳ 1947 – 1953:
Tại đây, các địa điểm như đình làng, đền thờ trở thành trường học; nhiều nhà dân trở thành nơi ở của các nhà văn, nhà thơ, các nhà học giả được phân bố trên địa bàn rộng trong làng.
Vì địa bàn rộng, nhiều nhà dân hiện đang là nơi ở và sinh hoạt của gia đình họ, vì thế chính quyền địa phương chỉ thống nhất cắt 5625m2 đất để làm khu lưu niệm, được chia thành 2 khu vực (khu vực I và khu vực II), là khu vực phải khoanh vùng bảo vệ theo luật di sản văn hoá. Ở đây, chúng ta chỉ tập trung khảo tả di tích trong phạm vi đất đai nêu trên; còn những hộ gia đình (vốn là nơi của các nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu) chỉ mang tính chất liệt kê và cũng không đưa vào khoanh vùng để bảo vệ theo Luật Di sản văn hoá.
Khu đất diện tích 5625m2 ở làng Quân Tín được chia thành 2 khu vực: khu vực I và khu vực II.
Khu vực I có diện tích 755m2 gồm:
Nhà văn hoá thôn: là ngôi nhà nhỏ có chiều dài 5,5m; chiều rộng 3m. Nhà văn hoá được xây dựng bằng các chất liệu gạch và vôi vữa, theo lối kiến trúc mới (gác tránh), mái lợp ngói mũi.
Hiện nay, chính quyền xã đã làm giấy cam kết chuyển đổi mục đích sử dụng nên thửa đất này đã trở thành đất của khu lưu niệm.
Giếng nước cũ: có đường kính miệng 2,5m; chiều cao 0,85m; ngày xưa là nguồn nước sinh hoạt cho cả làng. Hiện tại đã thuộc vào đất của khu lưu niệm.
Khu vực II có diện tích 4385m2 gồm:
Nhà bà Cát Kỳ (hiện nay là bà Lê Thị Cát ở thửa đất số: 467 diện tích đất là 840m2): ban đầu là ngôi nhà 5 gian; hiện nay cắt bớt một gian còn lại 4 gian: có chiều dài 11, 15m; rộng 6,3m. Trước đây là nơi mà gia đình ông Nguyễn Đức Quỳnh và Nguyễn Văn Tý tản cư ở.
Nhà ông Tổng Xá (hiện nay là bà Lê Thị Hạnh, thuộc thửa đất số: 465; diện tích 510m2): hiện nay là ngôi nhà 5 gian, 6 vì kèo gỗ, tường hồi bít đốc, kích thước chiều dài 13,3 m; chiều rộng lòng nhà 4,2m, hiên rộng 1,3m. Trước đây là nơi gia đình ông Vũ Ngọc Phan ở.
Nhà ông Bản Luận (hiện nay là nhà bà Lê Đình Ốc, ở thửa đất số: 366; diện tích 162m2): Trước đây là nhà văn Phồn ở. Hiện nay đã bỏ hoang.
Nhà ông Lê Đình Thuý (thuộc thửa đất số: 360; diện tích 823m2): Trước đây là ngôi nhà gỗ 5 gian, nhưng hiện nay đã bị cắt bớt còn 4 gian, với chiều dài 10,1m; rộng 5,25m. Đây là nơi gia đình ông Phan Diễn và Vũ Tuyên Hoàng ở.
Nhà ông Lê Đình Lai (thuộc thửa đất số: 365; diện tích là 580m2). Trước đây là nơi nhà văn Hải Triều và nhà thơ Xuân Diệu ở. Hiện nay trở thành phố tích.
Nhà ông Nguyễn Văn Tám (thửa đất số: 466; diện tích 480m): trước đây không có gia đình tản cư ở.
Nhà ông Lê Đình Sơn (thuộc thửa đất số 359; diện tích 430m). Trước đây không có hộ gia đình tản cư ở.
Nhà bà Lê Thị Nhữ (thuộc thửa đất số 367; diện tích 560m2). Trước đây không có hộ gia đình tản cư ở.
Tám hộ gia đình nói trên đã tự nguyện hiến, đổi đất (bản cam kết có chính quyền địa phương xác nhận, được đính kèm vào phần phụ lục) để làm địa điểm khu lưu niệm Hội Văn nghệ Việt Nam làng Quần Tín (thời kỳ 1947 – 1954).
Những dấu tích liên quan khác
Đình làng trước đây là ngôi đình bằng gỗ 5 gian, là nơi ông Hồ Tùng Mậu, tướng Nguyễn Sơn và đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã về tuyên truyền đường lối kháng chiến, về văn hoá kháng chiến cho bà con nhân dân trong làng. Đặc biệt, đây là nơi làm việc của khu Uỷ khu IV năm 1947; đây còn là nơi tổ chức kết nạp Đảng cho đồng chí Nguyễn Xuân Sanh. Đình hiện nay đã thành phế tích.
Khu vườn nhà ông Lê Đình Lam, đã cho Khu bộ mượn cho Thiếu tướng Nguyễn Sơn đóng quân và làm việc tại đây.
Nhà ông Vệ Tu (bà Mợi): là ngôi nhà gỗ 5 gian còn nguyên vẹn, có chiều dài 13,5m; rộng cả hè là 8,8m là nơi mà gia đình nghệ sỹ điêu khắc Nguyễn Thị Kim; hoạ sỹ Phạm Văn Đôn; hoạ sỹ Nguyễn Văn Tỵ ở khi tản cư.
Đây còn là nơi sinh hoạt của câu lạc bộ văn hoá nghệ thuật và là nơi mở lớp học mỹ thuật đầu tiên.
Nhà “O cò Chắt” (mẹ ông Oánh Đại): là ngôi nhà gỗ 5 gian; có chiều dài 12m; chiều rộng 4,9m. Đây là nơi mà gia đình hoạ sỹ Vũ Giáng Hương ở.
Nhà ông Hữu Vu (bố ông Minh Thắm): đây là ngôi nhà gỗ 3 gian, với chiều dài 8,3m; rộng 6,2m; nhà có kết cầu kiến trúc truyền thống của người Việt, trên đó có nhiều mảng chạm khắc gỗ rất đẹp. Nhưng rất tiếc ngày nay đã bị dỡ bỏ một nửa. Nơi này trước đây là nơi ở và làm việc của nhà văn Trương Tửu thời kỳ tản cư.
Nhà ông Trương bà Ngạnh: là nơi gia đình ông Thiết ở.
Nhà ông Bính Thé: là nơi gia đình ông Mạnh Phú Tư ở.
Nhà bà Quyền Bờn: là ngôi nhà có chiều dài 10,2m; chiều rộng 5,1m. Đây là nơi tản cư của gia đình ông Nguyễn Đình Lạp.
Nhà ông Cửu Việt (bà Én): là ngôi nhà lợp bằng lá kè, có chiều dài 10,2m; chiều rộng 4,6m. Đây là nơi mà gia đình ông Đặng Thai Mai sống và làm việc khi tản cư.
Nhà bà Vọng là nơi gia đình ông Nguyễn Hải Triều ở; mẹ ông Nguyễn Hải Triều khuất núi và được an táng tại xã Thọ Tiến.
Nhà ông Bích Khuê: là ngôi nhà gỗ có chiều dài 8,75m; rộng 5,1m. Đây là nơi ở của gia đình nhà viết kịch Chu Ngọc.
Nhà ông Chủ Cảo (bà Công) là ngôi nhà gỗ 5 gian, hiện nay còn 3 gian, có chiều dài 8,6m; chiều rộng 4,5m. Đây là nơi ở của gia đình ông Việt Thường và gia đình ông Nguyễn Xuân Sanh ở.
Nhà ông Sơn Hải (bố của ông Duy và ông Hoành): là nơi ở của ông Phạm Sửu; ông Phạm Duy; Phạm Văn Chưởng ở.
Nhà ông Lê Văn Chức: là nơi gia đình Hoàng thân Xu - Va – Nu – Vông ở.
Ngoài các hộ gia đình tản cư, các nhà chính trị, quân sự, các văn nghệ sỹ nói trên còn có các đồng chí đến công tác, đến học tập tại trường văn học nghệ thuật như: Hồ Tùng Mậu; Trường Chinh; Lưu Quý Kỳ; Nguyễn Mạnh Tường; Nguyễn Chí Thanh (Bí thư khu Uỷ); Nguyễn Lương Ngọc (cán bộ giảng dậy); Nguyễn Xuân Sanh (cán bộ quản lý); Nguyễn Mạnh Cầm; Vũ Huyền Tuân; Phan Văn Vịnh; Vũ Tiên Hoàng, Vũ Huyền Sao; Việt Hùng, Việt Hải, Trần Văn Giàu; Đại tá Hoàng Minh Thảo, đại tá Hoàng Điềm; Hoàng Trung Thông; Hồng Chương; Trần Hữu Thung; Cẩm Lai; Nguyễn Hữu Loan; Minh Huệ; Nguyễn Sỹ Ngọc...
Nhìn chung, địa điểm khu lưu niệm Hội văn nghệ Việt Nam làng Quần Tín (thời kỳ 1947 - 1954) là khu di tích tương đối rộng (gồm 5625m2), trong đó còn nhiều ngôi nhà có kiến trúc gỗ truyền thống rất đẹp, những mảng chạm khắc hoa văn rất tinh xảo theo các cụm đề tài “tứ linh” và “tứ quý” còn lại rất giá trị về mặt nghệ thuật.
Sơ đồ bố trí di vật; cổ vật, bảo vật quốc gia của di tích:
Đây là di tích lưu niệm cách mạng không có hiện vật; lại giàn trải trên một không gian rộng nên không thể vẽ được sơ đồ phân bố di vật, cổ vật.