Tên di sản : Địa điểm Đình Đồng Ô

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 3978/QĐ-UBND

Giới thiệu

Cảnh quan di tích:

Địa điểm toạ lạc của đình khác với đền và chùa, trong khi đền và chọn nơi tĩnh mịch, có khi u tịch khuất lối, còn đình chọn vị trí trung tâm để toạ lạc. Đình Đồng Ô nhìn về hướng Nam, giữa một khung cảnh thơ mộng, phía trước án ngữ là các dãy núi: núi Chân Hiền, núi chùa Đồng Ô, núi Nâm (Hang Mai), núi Kẹo, núi Con tạo nên một bức tường vững chắc. Trước mặt liền kề với đình là ao đình tạo “Tụ thuỷ” và đó được xem là điềm thịnh mãn cho làng.

Trở về với nét văn hoá truyền thống của làng Việt chúng ta không quên hình ảnh cây đa, bến nước và mái đình, tất cả cho ta thấy những đặc điểm của cư dân gốc nông nghiệp đó là tính cộng đồng trong làng xã. Đến với địa điểm đình Đồng Ô, chúng ta không khỏi bỡ ngỡ một hình ảnh quen thuộc đến mơ mộng đó. Trước đình là ao làng nơi sinh hoạt của cả làng, ngoài chức năng phục vụ nước cho làng, ao còn là nơi để dân làng tổ chức thi hội mỗi khi diễn ra lễ hội của làng. Nếu như ao phục vụ nước sinh hoạt cho làng thì giếng đình lại là nơi cung cấp nguồn nước uống và sinh hoạt hàng ngày cho cả làng.

Kiến trúc của di tích:

Những dấu tích khảo cổ học của công trình cũ.

Theo lời kể của các cụ già ở làng cũng như toàn bộ hệ thống kiến trúc mà dấu vết vật chất ở một số hiện vật tìm thấy cho biết: Đình trước đây được cấu trúc theo kiểu chữ đinh, gồm nhà tiền đường 5 gian, hậu cung 2 gian, toạ lạc hướng nam.

Hai nhà Dải vũ 2 bên, mỗi dãy 5 gian, vì kèo làm bằng gỗ theo kiểu chồng rường kẻ bẩy, đòn tay rùi mè bằng gỗ, mái lợp ngói liệt và ngói vẩy.

Sân đình được lát bằng gạch bát, làm nơi sinh hoạt lễ hội và làm bàn cờ tướng, hiện nay, dấu tích còn lại là những tảng đá xanh làm đường hàng sông cho bàn cờ tướng vẫn còn. Cổng đình được làm theo kiểu cổng Tam Quan của chùa, có cấu trúc hai tầng mái, hai bên có hai cột nanh, xây theo kiểu trụ biểu, đầu cột gắn nghê chầu.

Kiến trúc của đình Đồng Ô hiện nay:

Cổng đình: Hiện nay, cổng đình không còn diện mạo như trước kia nữa mà chỉ còn lại hai cột nanh cũ vuông vức. Khoảng cách giữa hai cột là 6,3m, mỗi cột có kích thước cao 3,4m; mỗi cạnh vuông 0,70m, cánh cổng được làm bằng cánh sắt, sơn màu xanh lục. Liền kề với cổng về hai bên là hệ thống tường bao xây đặc, không trang trí hoa văn.

Sân đình: Có diện tích: chiều dài 30m, chiều rộng 20m, nền sân lát gạch bát đỏ kích thước 20 x 20cm. Trên sân đình còn dấu tích của đá hàng sông vốn là bàn cờ người trước đây được diễn ra tại sân đình.

Nền móng nhà tiền đình:

Nền móng cũ của nhà Tiền đình gồm 5 gian, 2 chái với chiều dài 22m, chiều rộng 7,4m; xây bằng đá và bó vỉa bằng loại đá lan giai cũ của đình trước đây.

Nhà Hậu cung: Hậu cung được xây dựng trên nền móng cũ, cấu trúc gồm 2 gian, kết cấu dọc, có diện tích chiều dài 5m, chiều rộng 4,5m, chiều cao từ thượng lương xuống nền nhà là 5m. Kiến trúc nhà Hậu cung tuy mới được tôn tạo lại, hình thức kiến trúc là kiểu biến thể của vì kèo truyền thống, tuy chưa được bề thế quy mô nhưng vững chãi, chắc chắn, là nơi tế lễ linh thiêng.

Nhà văn hoá làng:

Đây là một ngôi nhà 3 gian được xây dựng có kết cấu vì kèo đơn giản theo kiểu biến thể của vì kèo truyền thống gác trếnh, tường xây gạch, trát vữa, mái lợp ngói máy, hiện đang ở trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng.

Ngoài ra, trong đình Đồng Ô còn có giếng đình (giếng cổ), ao đình.

Bài trí đồ thờ:

Trong nhà hậu cung gồm 2 hương án bằng gỗ. Cách bài trí đồ thờ trên bàn thờ như sau: Chính giữa đặt Ngai thờ, trong đặt thần vị Tô Hiến Thành và Tống Liêu Công. Chính giữa đặt bát hương thờ Thành Hoàng, hai bên đặt các đồ thờ như: ống hương, đài nước và mâm bồng. Ban thờ thứ hai là hương án, đây là ban thờ Hội đồng, chính giữa ba bát hương, tiếp đến là chân nến, mâm bồng, đài nước.