Tên di sản : Đền thờ các TS họ Lương
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định :
Giới thiệu
Đền thờ các tiến sĩ họ lương nằm giữa khu dân cư thôn Tào Sơn. Đền dựng theo hướng Đông trên thửa đất số 519, diện tích 923m2. Phía Bắc giáp đường làng, phía Nam và phía Tây giáp dân cư.
Quy mô cấu trúc bao gồm: kiến trúc đền theo kiểu chữ Đinh. Tiền đường 3 gian, chính tẩm 2 gian. Ngoài ra còn có bái đường (sân), bình phong, cổng đền, chung quanh xây tường bảo vệ, bên ngoài có ao, đền.
Nhà tiền đường: dài 1,57m, rộng 5,93m chia thành 3 gian, gian giữa rộng 3,07m. Hai gian bên mỗi gian rộng 2,255m, khoảng cách từ cột quân đến cột cái là 1,05m là phía trước, phía sau 1,08m, cột cái đến cột cái 1,80m. Kết cấu vì kèo theo lối giá 2 rường xà thượng và xà hạ. Hai vì kèo giữa được cấu trúc theo hình thức trốn cột cái cũng là đế làm tăng thêm bề rộng của nhà. Chung quanh liệt ván, bao thềm, của bức bàn nghệ thuật kiến trúc và trang trí theo lối kiến trúc truyền thống, đề tài trang trí không có gì đặc biệt chủ yếu là chạm khắc hoa lá cách điệu. Mái lợp lá kè.
Nhà chính tẩm: 2 gian mỗi gian rộng 2m và 2,15m, xung quanh liệt ván, bao thềm, kết cấu vì kèo đơn giản. Nghệ thuật trang trí không có gì đặc biệt. Mái lợp lá kè.
Ngoài công trình kiến trúc, còn có bái đường (sân) rộng 8,65m. Hai bên bái đường nhân dân đã xây dựng thêm 4 bia ghi tên các tiến sĩ (mô phỏng theo bia tiến sĩ ở Văn miếu – Hà Nội). Phía trước đền có bình phong và công dân, ngoài cùng là hồ, sen hình chữ nhật.
Trường hợp đền thờ phải lợp lá kè là do máy bay Mỹ ném bom bên cạnh bị làm trốc mái ngói, còn công trình kiến trúc vẫn giữ nguyên.
Nhìn chung: quy mô kiến trúc của đền các tiến sĩ họ Lương không lớn. Trải qua thời kì chiến tranh chống Mỹ, ngôi đền cũng nằm chung trong tình trạng bị bom đạn Mỹ tàn phá. Nhiều đồ thờ, sắc phong, bia kí bị phá hủy hoặc bị thất lạc nhiều, mặt khác do điều kiện kinh tế quá khó khăn, nên phần mái đền cũng mới chỉ lợp lại bằng kè – đây cũng là nguồn nguyên liệu sẵn có của địa phương. Dẫu sao, việc tôn tạo, tu sửa hoặc xây dựng thêm một số hạng mục công trình để có quy mô diện mạo như hiện nay, cũng đã là sự cố gắng nỗ lực rất đáng trân trọng, gìn giữ.
Ngoài ra, khu lăng mộ của dòng họ Lương ở Linh Sơn, trong đó, có mộ các tiến sĩ Lương Chí, Lương Nghi, Lương Lâm xưa nay vẫn được trân trọng gìn giữ. Bia mộ Chí vẫn còn gia phả ghi chép rất tường tận.
Những hiện vật có trong di tích:
Gia phả họ Lương ở Tào Sơn.
Long ngai – bài vị các vị thần.
Kiệu Long đình, kiệu bát công.
Các đồ tế tự: bát biểu, bát hương.
Đại tự: “Đại Vương thần từ” và các câu đối.