Tên di sản : Đền thờ Lại Thế Khanh
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 4073/QĐ-UBND
Giới thiệu
Về kiến trúc ngôi đền:
Theo kí ức của lớp người cao tuổi ở họ Lại và nhân dân làng Quan Chiêm thì đây là một ngôi đền khá to, rộng, tương đối hoành tráng quay mặt về hướng tây gồm có: Quần thể Tắc môn (hay bình phong) và một ngôi nhà thờ 5 gian được kiến trúc theo hình chữ Đinh (J) dài 158 thước (tương đương với 6,32m) xây bằng gạch, toàn bộ phận mái bằng gỗ, lợp ngói cổ. Khu kiến trúc này đã được trùng tu nhiều lần và đến năm 1976, do phong trào bài phong, ngôi đền đã bị phá huỷ hoàn toàn, đất đai của di tích đã được sử dụng vào việc xây dựng nhà trẻ của làng Quan Chiêm.
Bài trí đồ thờ:
Nhà Hậu cung chỉ xây một bệ thờ duy nhất bằng gạch, láng vữa xi măng gồm 3 cấp: bệ trên cùng có kích thước chiều dài 1,75m; rộng 0,80m; cao 1,55m là nơi đặt ngai thờ và bài vị của cụ Lại Thế Khanh, phía trước đặt bát hương. Bệ thứ hai có kích thước dài 1,75m; rộng 0,80m; cao 1,4m là nơi đặt ngai thờ và bài vị của bà Hoàng Thị Từ Nghiêm, phía trước đặt bát hương. Bệ thờ thứ ba có kích thước chiều dài 1,75m; rộng 0,80m; cao 1,15m là nơi thờ hội đồng gồm có bát hương, mâm bồng, chân nến, ống hương và một số đồ thờ khác.
Nhìn chung, đền thờ Lại Thế Khanh được xây tôn tạo lại còn rất khiêm tốn về mọi mặt, nhưng ý nghĩa lớn lao của khu di tích ở chỗ, đây chính là nơi ở của quan Thái tể Cẩn Quốc công Lại Thế Khanh khi ông còn sống và trở thành nhà thờ ông khi ông qua đời ngay chính trên mảnh đất vua ban.
Bên cạnh nhà thờ còn có một miếu nhỏ có diện tích rộng 3,05m; dài 3,9m là nơi đặt bà Tổ cô của họ Lại là Lạ Thị Thục – gọi là Thục hoa Công chúa và bà Lại Thị Bạch gọi là Bạch hoa Công chúa.
Khu lăng mộ: khu lăng mộ Lại Thế Khanh và vợ ông là bà Hoàng Thị Bích Nghiêm được xây dựng trên một khuôn viên đất đai có diện tích 800m2 nằm về phía Đông Bắc làng Quan Chiêm. Trước đây mộ xây bằng gạch, có tường bao quanh nhưng lâu ngày không được tu bổ nên đã sụt lở nhiều.
Hiện nay, khu mộ này đã được con cháu xây dựng lại. Mộ của Lại Thế Khanh và vợ ông đều được xây dựng theo kiểu dáng hình trụ, hình bát giác gồm 5 tầng, kiểu hình tháp Phật có cạnh đáy dài 1,30m x 8m và cạnh trên cùng 0,50m x 8m. Phía dưới trước mộ đặt bát hương, xung quanh được xây tường bao. Khu lăng mộ này chính quyền cũng sớm cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để cho con cháu họ Lại có điều kiện thực hiện trong việc quản lí tôn tạo công trình.