Tên di sản : Đền thờ Bát Hải Long Vương
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 3180/QĐ-UBND
Giới thiệu
Về lịch sử, quy mô cấu trúc của đền: Trước đây (khi đền chưa bị phá huỷ) theo các cụ già ở làng cho biết, đền Bát Hải Long Vương là một ngôi đền có quy mô lớn nhất xã Hà Dương. Đền toạ lạc tại trung tâm làng Phú Dương, cạnh sông Lâu nhìn về hướng đông bắc trên một diện tích khu vực I là 362m2 và khu vực II là 3.922m2. Phía Nam là đường liên thôn, phía Bắc và phía Đông có dòng sông Lâu tiêu thuỷ cho cả vùng của thị xã Bỉm Sơn hiện nay.
Đền cũ được xây dựng từ thời Lê, có kiến trúc theo kiểu chữ Đinh (J) bao gồm Tiền tế và Hậu cung. Nhà Tiền tế 5 gian với 4 vì kèo gỗ được kiến trúc theo kiểu “Chồng rường kẻ bẩy” gồm 2 hàng cột cái (12 cột) và hai hàng cột quân (12 cột), xung quanh được thưng ván dổi, mái lợp ngói âm dương, rui mè đều bằng gỗ lim. Trên bộ khung nhà được chạm khắc phong phú các trang trí theo các đề tài tứ linh, tứ quý, mây cụm, vân xoắn hoa lá,...truyền thống.
Nối liền với nhà Tiền tế là nhà Hậu cung gồm 3 gian cột lim đứng hai hàng tiếp giáp với nhà Tiền tế. Khoảng cách giữa nhà Tiền tế và nhà Hậu cung là máng nước đá có hai cột đá vuông chống đỡ, xung quanh được bao bằng đá vuông.
Đồ thờ: ở Hậu cung có 3 bàn thờ lớn (còn gọi là hương án hay cỗ ỷ) đặt theo thứ tự từ cao xuống thấp. Ngoài nhà Tiền tế có 1 hương án lớn, bộ chấp kích (2 hàng), 1 hòm đựng sắc phong để trong Hậu cung để lưu giữ thần phả, sắc phong, 1 hòm để ngoài nhà Tiền tế lưu giữ các bài văn tế, thơ văn của các nhân sĩ đề vị. Đồ tế kí còn có 2 lư hương bằng đồng, 1 đôi hạc lớn đứng trên lưng rùa và hàng chục bát hương gốm, đá có trang trí hoa văn phong phú.
Năm 1960, do biến động của công cuộc bài phong, đền bị tháo dỡ hoàn toàn để lấy vật liệu xây dựng nhà Hợp tác xã mua bán, trạm xá, đóng bàn ghế cho trường học, còn lại 5 gian nhà Tiền tế, Hợp tác xã đã sử dụng vào mục đích khác. Đồ tế khí như hạc, rùa, câu đối, hoành phi, lư hương, đế đèn thờ thất lạc hết.
Tháng 4 năm 2006, trên cơ sở sưu tầm những hiện vật cũ của Đền như: Đá tảng, đá cắm lọng, cột đá máng nước, đá lăn giai, bát hương đá, Ban Quản lý tôn tạo Đền Bát Hải Long Vương đã được chính quyền địa phương cho phép dựng lại đền trên nền đất cũ. Do điều kiện kinh tế của làng còn khó khăn nên việc trùng tu, tôn tạo di tích đền cũng chỉ dừng lại xây được khu vực Hậu cung dài 4,4m; rộng 3m; Tiền đường dài 7,35m; rộng 3,6m với diện tích 28,5m2 gồm 2 gian xây bằng gạch, phần mái lợp ngói. Bài trí trong đền thờ: Chỉ đặt một bàn thờ ở gian giữa. Ngai chính giữa thờ tượng Bát Hải Long Vương tôn thần, ngoài ra bàn thờ được bày kiếm thờ, hạc thờ, các đồ tế khí khác như chân đèn, đài nước, mâm bồng, khay mịch, chuông đồng nhỏ, v.v…
Các hiện vật trong di tích:
Đền Bát Hải Long Vương hiện có những hiện vật sau:
Tượng Đức Ông (Bát Hải): 01 tượng
Bát hương đá: 01 cái (cổ)
Bát hương sứ: 09 cái
Mâm bồng: 07 cái
Đài nước: 18 cái
Lư hương đồng: 02 cái
Chân đèn đồng: 04 cái
Ống đựng hương: 02 ống
Ngai thờ: 01 cái
Hạc gỗ: 02 con
Chấp kích: 01 bộ
Hộp đựng áo thờ gỗ: 01 hộp (cổ)
Khay gỗ: 01 cái (cổ)