Tên di sản : Đền Vặng

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 34/VHQD

Giới thiệu

Đền Vặng đã trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, đền bị chuyển đi, phá đi rồi dựng lại nhiều lần. Đến nay, kiến trúc mới nhất của đền thờ không có gì đặc biệt. Đó là một kiến trúc tương đối bé theo kiểu chuôi vồ bao gồm một tiền đường và hậu cung. Tuy nhiên trong quá trình tôn tạo di tích, nhân dân cũng đặc biệt chú ý đến yếu tố gốc xưa của di tích. Đền được xây dựng lại trên nền đất xưa kia cạnh gò đất tương truyền là mộ của Thần. Mặc dù với một diện tích đất khá chật hẹp nhưng ngôi đền được xây dựng khá đẹp.

Đền quay mặt ra ngã ba sông tạo ra một cảm giác thoáng mở về mặt không gian. Ngoài cùng là sân bái đường, tiếp đến là nhà tiền đường ba gian được xây theo kiểu tường hồi bít đốc. Tiền đường được trổ 3 cửa vòm đi vào. Cửa chính giữa lớn hơn hai cửa bên. Phần nội thất của tiền đường không có gì đặc biệt, kết cấu các vì kèo theo kiểu chữ Đinh và được bào trơn đóng bén. Gian chính giữa của tiền đường được trang trí một bức đại tự sơn son thếp vàng với dòng chữ Hán.

Hai câu đối được khắc trên gỗ và được sơn son thếp vàng.

Gian chính giữa của tiền đường thờ các vị Tiên hiền của các dòng họ trong làng.

Tiếp đến Hậu cung được đi vào bằng hai cửa vòm hai gian bên của tiền đường. Hậu cung là một kiến trúc kiên cố theo kiểu cuốn vòm với chiều rộng 5,5m và chiều sâu 5m. Phía trong cùng của Hậu cung là nơi đặt bệ thờ vị thần chính của đền là “Thủy tinh công chúa”. Tượng thần được tạo trong tư thế tọa lạc, hai tay đặt trên hai đùi chân. Khuôn mặt Thần với các đường nét hài hòa của một người phụ nữ phúc hậu, đầy đặn. Toàn bộ bức tượng tạo ra được những nét thanh quý của một vị nữ thần. Đặc biệt vị Thần được tạo với thùy tai lớn, cổ đeo tràng hạt đã tạo cho tượng “Thủy tinh công chúa” như tượng Phật. Điều này nói lên tình cảm của nhân dân đối với Thần là hết sức thiêng liêng cao cả.

Nhìn chung, kiến trúc Đền Vặng không có gì đặc biệt, nó cũng như bao ngôi đền khác dưới làng quê Việt xưa kia. Ở đó là nơi tụ hội lòng yêu quê hương đất nước của nhân dân, lòng mong cầu hạnh phúc bình an và sự hưng vượng.

Các hiện vật trong di tích:

Đền Vặng trải qua bao biến cố của lịch sử nên nhiều hiện vật quý trong di tích đến nay không còn nữa. Riêng về sắc phong theo các cụ cao niên trong phường cho biết, trước đây có 36 đạo nhưng hiện tại chí còn một đạo sắc thời Khải Định năm thứ 9 (1924). Hộp đựng sắc phong bằng gỗ quý sơn son thếp vàng, chạm khắc tinh xả hiện còn nguyên vẹn để tại Đền.

Một chân đèn đá được tạo dáng rất vững chãi và thanh thoát. Hiện vật này hiện được dùng thắp nến trong đền.

Một chiếc thuyền đá dài 40cm, rộng 25cm, tạo dáng theo kiểu mũi hơi cong lên, hai đầu thu như mũi hài. Hiện vật này rất quý nó gắn liền với truyền thuyết về vị Thần, liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của Thần.

Một tĩnh nước bằng gồm có kích thước tương đối lớn toàn thân da trắng trang trí hoa làm đậm. Hiện vật này có niên đại quãng thế kỉ XVIII – XIX.

Một đỉnh đồng kích thước nhỏ có 3 chân, toàn thân được chạm khắc hình rồng cuộn. Nắp đỉnh được chạm một con sư tử dữ tợn. Hiện vật này vốn trước đây của Đền nhưng đã bị mang đi, từ ngày Đền được dựng lại thì đỉnh được mang trả lại Đền.

Một số hiện vật như gạch vồ, gạch bát cỡ lớn và chân tảng cột vốn là các thành phần của kiến trúc cổ xưa của Đền hiện còn nằm rải rác quanh khu vực Đền với khối lượng tương đối nhiều.

Một con giồng đá với kích thước nhỏ được đặt ở trước sân đền. Đây là những con thú bé nhỏ giống như các di tích khác trong vùng.

Ngoài những hiện vật kể trên, ngày nay trong quá trình tôn tạo di tích Đền Vặng luôn luôn được cung tiến thêm các hiện vật quý như bức đại tự, đôi câu đối, tượng “thủy tinh công chúa” và các tượng khác. Bên cạnh đó, khi nhân dân đã nhận thức được đầy đủ về di tích thì các hiện vật xưa kia của Đền bị thất lạc từng bước được nhân dân sưu tầm trả lại cho Đền.