Tên di sản : Đền Mưng (Đền Côn Sơn)
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 4187/QĐ - UBND
Giới thiệu
Di tích đền Mưng xóm Côn Sơn, làng Mưng, xã Trung Thành, huyện Nông Cống nằm kề sát phía Đông núi Côn Sơn (núi Mưng), kế sát sông Lãng ở vệ đê. Đền hướng Nam thuộc thửa đất số 133 với diện tích 526m2. Phía Bắc giáp thửa 132, phía Nam ngày xưa liền mạch, ngày nay do yêu cầu trị thủy có đê ngăn cách trước mặt cắt di tích làm hai phần: Đền và công trình phía trước (như giếng, sân đền, ao đền và vườn cây cổ thụ). Phía Đông là đường ra Bến Đá (Bến thuyền chèo thờ) ngăn cách bởi thửa 134 CD trên 8962m2. Phía Tây giáp thửa 131 là đất thổ cư thửa số 131T trên 536m2. Di tích nằm ở trung tâm xóm Côn Sơn, làng Mưng, xã Trung Thành là nơi có điều kiện để duy trì và phát huy truyền thống văn hóa cổ truyền của quê hương – xứ Thanh vùng Cầu Quan, Nông Cống.
Cấu trúc mặt bằng:
Đền Mưng hướng Nam trước đê ruộng cấy, sau (Bắc) là dòng sông Lãng uốn khúc, từ đền Mưng qua Cầu Quan xuống Tam Giang (nơi có đền thờ vua Bà). Phía trước ngoài đê là sân ngoài có bài trí đường “linh đao” gồm có ngựa, voi, hổ, nghê chầu. Tiếp đến là hai hàng bia đá gồm 4 tấn và hai hàng phổng đá (tượng văn võ) phục chầu. Phía trước bên phải là giống lớn, giống nhỏ. Ngày xưa, mỗi kì tế lễ dân trong vùng vẫn phải đến xin nước về thờ và dùng trong việc đun nấu đồ lễ. Phía trước là ao lớn trồng sen (gọi là hồ sen) với diện tích 300m2. Kể tiếp là vườn cây ăn quả và cây cổ thụ. Lùi về phía sau đến cổng đền. Cổng đền được xây hai cây cột nanh cao 7,6m. Chân đế vuông 1m. Đến phần thân cột trang trí đôi câu đối phía trên là trang trí đôi đèn vuông trên cùng nạm hình hai con nghê chầu tiếp đến sân trong với diện tích 8m x 15m = 120m2. Trong sân đền có bức bình phong. Hai bên (tả hữu) của sân có hai ngôi đền phúc là hai ngôi nhà ba gian đối diện nhau theo hướng Đông Tây. Tiếp đến trước mặt là ngôi tiền đường (hướng Nam) gồm 5 gian bao tam cấp bằng đá phiến (đá lan giai). Phía sau là ngôi chính tẩm 3 gian giáp nối ngôi tiền đường theo kiểu trùng thềm có máng đá.
Bài trí đồ thờ:
Gian chính giữa ngôi chính tẩm (hậu cung) đặt Long ngai, giao ỷ, thần vị, hoàng đế (Cao tổ) Lê Ngọc cùng với bình hương, đài lớn, đài nhỏ, ống hướng và các đồ thờ. Hai gian bên thờ các con ông là các tham xung Tá quốc tục gọi là Đức Thánh ngũ vị. Phía trước đền có 4 tấm bia ghi lại việc cúng tiến thờ phụng. Theo bia cổ Trường Xuân thời đại Tùy (602 – 618) nhưng ở đây chỉ còn lại 4 tấm bia có niên đại sớm nhất là thời Lê Trung Hưng đến thời Tự Đức, thời Bảo Đại cũng đều thừa nhận tại đây (đền Mưng) thờ Ngũ vị. Hiện còn lưu giữ một số sắc phong, thần phả ghi nhận công đức của năm vị (tục gọi là Ngũ vị) qua các triều đại chứng tỏ việc thờ phụng Ngũ vị đã được tiến hành từ rất sớm.